ژاله کاظمی علاوه بر دوبله، در زمینهٔ اجرا و برنامه‌های رادیویی نیز فعال بود و به‌خاطر حضور پررنگ و تأثیرگذار در برنامه‌های تلویزیونی به عنوان یکی از مجریان محبوب و خوش‌صدا شناخته می‌شد. او پس از انقلاب هم در ایران و هم در آمریکا زندگی می‌کرد، ژاله کاظمی همواره برای علاقه‌مندان به هنر ایران جایگاه ویژه‌ای داشت و نام او به عنوان یکی از ستون‌های صداپیشگی و اجرا در تاریخ ایران باقی می‌ماند.

فعالیت‌ها

ژاله کاظمی همچنین یکی از نخستین زنانی بود که به صورت حرفه‌ای در رسانه‌های ایرانی فعالیت کرد و تأثیر مهمی در ارتقاء سطح کیفی دوبله و اجرای تلویزیونی داشت. او در کنار کار هنری، علاقهٔ زیادی به ادبیات داشت و در حوزهٔ ترجمه و نگارش نیز دستی بر قلم بود.

ورود به دوبله

ژاله کاظمی و عطاءالله کاملی — ژاله کاظمی در کنار عطاءالله کاملی در استودیو قرن ۲۱، نیمروز ۳۰ خرداد ۱۳۸۲

او در نوجوانی بواسطه برادرش هوشنگ کاظمی وارد دنیای دوبله شد. در هجده سالگی به شهر رم رفت، جایی که دوبله فیلم به زبان فارسی توسط عده‌ای از ایرانیان مقیم ایتالیا از اوایل دهه ۱۳۳۰ آغاز شده بود. ژاله کاظمی طی شش ماه اقامت در آنجا، در کنار پیشگامان دوبله مانند منوچهر زمانی، نصرت کریمی و حسین سرشار در زمینهٔ دوبله فعالیت کرد. همچنین به گفته ناصر ممدوح، او در کنار ژاله کاظمی، منوچهر اسماعیلی، چنگیز جلیلوند و رفعت هاشم‌پور یک سال آموزش‌های دوبله را زیر نظر عطاءالله کاملی گذرانده بودند.

دهه ۴۰ و ۵۰؛ دوران طلایی دوبله ایران

در دهه ۴۰ که به دوران طلایی دوبله ایران گفته می‌شود، ژاله کاظمی یکی از شناخته‌شده‌ترین گویندگان فیلم زن و یکی از چند دوبلور درجه یک بود که به عنوان سرپرست گویندگان هم فعالیت می‌کرد. او در این سال‌ها به جای بسیاری از بازیگران شناخته شده همچون ویوین لی، اینگرید برگمن، اوا گاردنر، جنیفر جونز، جوآن وودوارد، لزلی کارون، الیزابت تیلور ، شرلی مک‌لین، ونسا ردگریو، الی مک‌گراو، جولی کریستی، فی داناوی، باربارا استرایسند و میا فارو گویندگی کرده است.

ژاله کاظمی در دهه ۶۰ و ۷۰

ژاله کاظمی، احمد رسول‌زاده و منوچهر والی‌زاده — ژاله کاظمی در کنار احمد رسول‌زاده و منوچهر والی‌زاده در نیمروز ۳۰ خرداد ۱۳۸۲

ژاله کاظمی پس از انقلاب چند سالی در آمریکا به سر می‌برد و به فعالیت نقاشی می‌پرداخت پس از بازگشت او به ایران در اوایل دهه شصت هم در تلویزیون فعال نبود و در خارج از تلویزیون به گویندگی می‌پرداخت که البته برخی از این آثار در تلویزیون هم پخش می‌شدند. از جمله این آثار می‌توان به گویندگی در برنامه‌های سینما همچون «سينما نود»، «سينما چهار» و «سينمای حرفه‌ای» اشاره کرد. او همچنین دوبله چند فیلم مستند را نیز برعهده داشت. ژاله کاظمی در این دوران در دوبله فیلم‌های داخلی به جای بازیگرانی ازجمله افسانه بایگان، کتایون ریاحی و هما روستا نیز گویندگی کرده بود.

دهه ۸۰

ژاله کاظمی در این دهه فقط دو فیلم دیگران و ساعت‌ها را کار کرد که در این دو فیلم به جای نیکول کیدمن گویندگی کرد و سرپرستی گویندگان هر دو فیلم را خودش برعهده داشت. این دو اثر از بهترین آثار بجامانده از او به شمار می‌رود.

مجری‌گری و بازیگری

ژاله کاظمی در میعاد ماه — ژاله کاظمی، مجری و تهیه‌کننده برنامه میعاد ماه بود.

ژاله کاظمی پیش از انقلاب در سال‌های نوجوانی در برنامه‌های تئاتر و شعر و ادب رادیو محلی آبادان شرکت می‌کرد. بعدها در تهران مجری بسیاری از مراسم‌ها و برنامه تلویزیونی بود که از میان آنها می‌توان به برنامه «میعاد ماه»، برنامه نوروزی «شما و تلويزيون»، «ادبیات امروز»، «ادبیات جهان»، «ادبیات کلاسیک»، «تازه‌های ادب»، مجله‌های تصویری «زمان»، «مجلهٔ هنر» و «روزها و روزنامه» اشاره کرد. او یکی از معروف‌ترین مجری‌های زن در پیش از انقلاب بود و رسانه‌ها او را «باربارا والترز ایران» لقب داده بودند.

ژاله کاظمی در سال ۵۵ فیلمی به نام «الموت» را در کنار عزت‌الله انتظامی بازی کرد. این فیلم به کارگردانی داریوش مهرجویی بود و به گفته او نگاتیوهای این فیلم گمشده است و هیچوقت هم پیدا نشد.¹

ژاله کاظمی و نقاشی

امضای ژاله کاظمی بر روی یکی از نقاشی‌هایش

ژاله کاظمی به هنر نقاشی هم می‌پرداخت. مدتی نقاشی را رها کرده بود اما پس از انقلاب مجدداً به نقاشی رو آورد و اولین نمایشگاه نقاشی خود را با عنوان «پر از ترس‌ها و نفرت‌هایم» را در سال ۱۳۶۲ در شهر واشینگتن آمریکا برگزار کرد. این نمایشگاه با استقبال منتقدان و بازدیدکنندگان همراه شد. واشنگتن پست در تاریخ ۲۴ آوریل ۱۹۸۴ گزارشی با عنوان «تغییر مسیر» (به انگلیسی: Changing Horses) گزارشی در مورد این نمایشگاه منتشر کرد. کاظمی به این روزنامه گفته بود: «این نمایشگاه برای من یک درمان بزرگ بود.» در این نمایشگاه تعدادی از نقاشی‌های کاظمی همچون «گوشهٔ تنگ»، «فروپاشی» و «خانم محترم» به نمایش درآمده بود.²

پس از برگزاری نمایشگاه واشینگتن، ژاله کاظمی به ایران آمد و آثارش را در گالری سیحون تهران به نمایش درآورد که با استقبال هنردوستان روبرو شد.

زندگی شخصی

ژاله کاظمی در ۱۲ فروردین ۱۳۱۹ در تهران به دنیا آمد، پدرش عباس کاظمی و نام مادرش نساء بود. او یک برادر به نام هوشنگ داشت. هوشنگ کاظمی طراح گرافیک نامدار ایرانی است که به پدر طراحی گرافیک در ایران هم شناخته می‌شود. هوشنگ کاظمی نقاش و همچنین مؤسس دانشگاه هنر نیز بود. ژاله کاظمی پس از جدایی پدر و مادرش در کنار برادرش زندگی کرد. برادرش در شرکت نفت آبادان کار می‌کرد و سال‌های کودکی و نوجوانی او در آبادان سپری شد.

تحصیلات

ژاله کاظمی زمانی که مشغول به کار بود به به تحصیل هم می‌پرداخت. او مدرک لیسانس علوم سیاسی خود را از دانشگاه ملی گرفت. او بعداً موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد علوم تربیتی را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) شد.³

ازدواج‌ها

ژاله کاظمی در طول زندگی خود سه بار ازدواج کرد. اولین ازدواج او با سیامک یاسمی کارگردان سینما بود که به جدایی انجامید. سپس با ایرج گرگین ازدواج کرد که در نهایت این ازدواج در سال ۱۳۴۵ به جدایی انجامید. ژاله کاظمی یک فرزند پسر با نام افشین از این ازدواج دارد. ازدواج سوم او با بیژن الهی در سال ۱۳۶۷ بود. بیژن الهی شاعر، مترجم و نقاش ایرانی بود، مسعود کیمیایی می‌گوید این ازدواج به واسطه او صورت پذیرفت و او مسبب آشنایی این دو بود.⁴ این ازدواج نیز در سال ۱۳۷۹ به جدایی ختم شد.

درگذشت

سنگ مزار ژاله کاظمی در گورستان فیرفیکس ویرجینیا

ژاله کاظمی از سرطان پانکراس رنج می‌برد و در اواسط زمستان سال ۱۳۸۲ به آمريکا رفت. و در تاریخ ۱۲ فروردين، تنها یک روز مانده به تولد شصت و يک سالگی‌اش در بيمارستانی در شهر واشنگتن در ایالت ویرجینیا درگذشت. پیکر او در گورستان فرفکس به خاک سپرده شد.⁵

مراسم‌های بزرگداشت در تهران

عصر روز چهارشنبه ۲۶ فروردین ۸۳ مراسم بزرگداشتی به همت انجمن گویندگان و گفتار فیلم و در ۲۷ فروردین در خانه هنرمندان مراسم دیگری برای ژاله کاظمی برگزار شد. در این مراسم بخش‌هایی از فیلم‌های دوبله شده توسط ژاله کاظمی پخش شد. احمد رسول‌زاده در این مراسم عنوان کرد «به یاد می‌آورم برای اولین باری که او را دیدم دختری ۱۷ ساله بود که بعد از مدرسه به عنوان کارآموز به واحد دوبلاژ آمد اما در مدت زمان کوتاهی جزء یکی از ستاره‌های درخشان دوبلاژ ایران شد.» ابوالحسن تهامی‌نژاد نیز گفت : «ژاله کاظمی در خاطرات ما نخواهد مرد تا زمانی‌که قلب‌های ما، در تپش باشد.». در اين مراسم قطعه شعری نیز که سيمين بهبهانی به یاد ژاله کاظمی سروده بود توسط دختر ایشان خوانده شد. اجرای این مراسم را ابوالحسن تهامی‌نژاد برعهده داشت.⁶

در مراسم خانه هنرمندان، انوشيروان روحانی به روی صحنه رفت و قطعه‌ای را که سال‌ها پيش در يکی از برنامه‌های تلويزيونی ژاله کاظمی نواخته بود به ياد او نواخت. جمشيد گرگين، برادر همسر سابق ژاله کاظمی کارگردان این مراسم بود. او در آغاز برنامه هدف از اين گردهمايی را نکوداشت يکی از ماهرترين، خوش صداترين و خوش سيماترين هنرمندان تاريخ دوبله ايران عنوان کرد. عزت‌الله انتظامی از دورانی سخن گفت که در فیلم الموت به کارگردانی داريوش مهرجويی با ژاله کاظمی همبازی بوده و بازی او را در اين فیلم خوب توصيف کرد. پوری بنايی نیز از ژاله کاظمی به نيکی ياد کرد و گفت که او در ۶۰ فيلم به جايش صحبت کرده و بخشی از شهرت خود را مديون صدای او دانست.

شعر بیژن الهی به یاد ژاله کاظمی

بیژن الهی همسر سابق ژاله کاظمی این شعر با نام مناعی (خبر مرگ) را به یاد او سروده است:

چه خبر؟ مرگِ عالَمی تنها،
خاطرش خُفته، شاهدش سَفَری
جانِ جانان، کجا؟ ورای کجا
گوشه زد با ستاره‌ی سحری
چه خبر؟ مرگِ دل. گُلی ندمید
تا به لُطفِ هوا، به گریه‌ی ابر
از زمینْ رازِ آسمان نچشید
تازه شد داغِ لاله‌های طَرّی
چه خبر؟ مرگِ حق‌ْحق و هوهو
لال شد مرغ و نغمه رفت از یاد،
تا که گُنگانِ ده‌زبانِ دورو
نازْمستی کنند و جلوه‌گری
چه خبر؟ مرگِ قول و فصلِ خطاب
سپر افکند هر زبان‌آور:
قَبَسی زنده کرد، نَک چه جواب
چون نَفَس بر میاوَرَد شجری؟
چه خبر؟ تا کمانِ غمزه کشید،
از سَمَن تا چمن بشارت رفت؛
نَحْل پوسید و جز غبار ندید
کس بر اوراقِ بوستان اثری
دودِ دل تا برآوَرَد شبنم،
از نظر رفت و یادِ غنچه نماند
شُکْرُ لِله که از صفای اِرَم
سَمَری ماند و لیلهُ‌القَمَری
قصّه نو کرد و تَر نکردم مغز
چه ثَمَر؟ هیچ، شاهدانِ چمن
همه رفتند و چون برآمد نَغْز
عِشْقِ پیچان به دارِ دیده‌وری،
دنیا تَیْه بود و بی سر و ته،
«خانه آبادِ» گفت و دید و شنید
شاهدی می‌کُنند و بَه ‌بَه‌ بَه
مگسِ بی‌مَریّ و خِیْلِ خری…

آثار

در این فهرست منتخبی از آثار ژاله کاظمی در دوبله گردآوری شده است.

به جای سوفیا لورن در دختر رودخانه (۱۹۵۴)
به جای سوفیا لورن در نان، عشق و … (۱۹۵۵ ،دوبله اول)
به جای سوفیا لورن در آسیابان عشوه‌گر (۱۹۵۵، دوبلهٔ دوم)
به جای سوفیا لورن در دو زن (۱۹۶۰)
به جای سوفیا لورن در ال سید (۱۹۶۱، دوبلهٔ اول)
به جای سوفیا لورن در مادام (۱۹۶۱)
به جای سوفیا لورن در بوکاچو ۷۰ (۱۹۶۲)
به جای سوفیا لورن در گوشه‌گیران آلتونا (۱۹۶۲)
به جای سوفیا لورن در دیروز، امروز، فردا (۱۹۶۳)
به جای سوفیا لورن در عملیات کراسبو (۱۹۶۵)
به جای سوفیا لورن در بالاتر از معجزه (۱۹۶۷)
به جای سوفیا لورن در گل آفتابگردان (۱۹۷۰)
به جای سوفیا لورن در برخورد کوتاه (۱۹۷۴)
به جای سوفیا لورن در سفر (۱۹۷۴)
به جای سوفیا لورن در حکم (۱۹۷۴)
به جای فروزان در ساحل انتظار (۱۳۴۲)
به جای فروزان در انسان‌ها (۱۳۴۳)
به جای فروزان در عروس دریا (۱۳۴۴)
به جای فروزان در امشب دختری می‌میرد (۱۳۴۸)
به جای فروزان در دایرهٔ مینا (۱۳۵۳ – نمایش در ۱۳۵۷)
به جای مرجان در سراب (۱۳۵۲)
به جای مرجان در چشم‌انتظار (۱۳۵۴)
به جای جمیله در رانده‌شده (۱۳۵۴)
به جای جمیله در جدال (۱۳۵۵)
به جای شورانگیز طباطبایی در تعصب (۱۳۵۴)
به جای شورانگیز طباطبایی در طغیانگر (۱۳۵۶)
به جای نیلوفر در شیرین و فرهاد (۱۳۴۹)
به جای شهرزاد در قیصر (۱۳۴۸)
به جای شهرزاد در طوقی (۱۳۴۹)
به جای شهرزاد در داش‌آکل (۱۳۵۰)
به جای فرزانه تاییدی در فریاد زیر آب (۱۳۵۶)
به جای زری خوشکام در کلبه‌ای آن‌سوی رودخانه (۱۳۵۰)
به جای آرام در مرگ در باران (۱۳۵۳)
به جای آرام در حکم تیر (۱۳۵۶)
به جای آرام در در شهر خبری نیست (۱۳۵۶)
به جای ایرن در خداحافظ رفیق (۱۳۵۰)
به جای ایرن در بلوچ (۱۳۵۱)
به جای هاله نظری در پاپوش (۱۳۵۲)
به جای هاله نظری در خاتون (۱۳۵۶)
به جای پوران در عمو نوروز (۱۳۴۰)
به جای شهین در قصر زرین (۱۳۴۸)
به جای آذر شیوا در یاقوت سه‌چشم (۱۳۴۹)
به جای ژاله کریمی در پسرخوانده (۱۳۵۲)
به جای آیلین ویگن در شکست‌ناپذیر (۱۳۵۳)
به جای گلی زنگنه در بر فراز آسمان‌ها (۱۳۵۷)
به جای پوری بنایی در عروس فرنگی (۱۳۴۳)
به جای پوری بنایی در دزد شهر (۱۳۴۳)
به جای پوری بنایی در مردی در قفس (۱۳۴۴)
به جای پوری بنایی در زبون بسته (۱۳۴۴)
به جای پوری بنایی در خداحافظ تهران (۱۳۴۵)
به جای پوری بنایی در یک قدم تا بهشت (۱۳۴۵)
به جای پوری بنایی در سرنوشت (۱۳۴۶)
به جای پوری بنایی در رودخانهٔ وحشی (۱۳۴۷)
به جای پوری بنایی در من هم گریه کردم (۱۳۴۷)
به جای پوری بنایی در دنیای آبی (۱۳۴۸)
به جای پوری بنایی در قیصر (۱۳۴۸)
به جای پوری بنایی در رسوایی (۱۳۴۹)
به جای پوری بنایی در زیر بازارچه (۱۳۵۰)
به جای پوری بنایی در قصاص (۱۳۵۰)
به جای پوری بنایی در ملا ممد جان (۱۳۵۰)
به جای پوری بنایی در قایقرانان (۱۳۵۱)
به جای پوری بنایی در بیگانه (۱۳۵۲)
به جای پوری بنایی در آتش جنوب (۱۳۵۵)
به جای پوری بنایی در سرباز (۱۳۵۶)
به جای پروانه معصومی در رگبار (۱۳۵۱)
به جای پروانه معصومی در غریبه و مِه (۱۳۵۳)
به جای پروانه معصومی در کلاغ (۱۳۵۶)
به جای پروانه معصومی در ترنج (۱۳۶۵)
به جای پروانه معصومی در تحفه‌ها (۱۳۶۶)
به جای پروانه معصومی در شکوه زندگی (۱۳۶۶)
به جای پروانه معصومی در شناسایی (۱۳۶۶)
به جای پروانه معصومی در طوبی (۱۳۶۷)
به جای پروانه معصومی در سریال سوخته‌دلان (۱۳۷۴)
به جای پروانه معصومی در سریال امام علی (۱۳۷۵)
به جای افسانه بایگان در بگذار زندگی کنم (۱۳۶۵)
به جای افسانه بایگان در گل مریم (۱۳۶۶)
به جای افسانه بایگان در آخرین مهلت (۱۳۶۸)
به جای افسانه بایگان در فانی (۱۳۶۸)
به جای افسانه بایگان در قُرُق (۱۳۷۰)
به جای افسانه بایگان در آلما (۱۳۷۱)
به جای افسانه بایگان در بدلکاران (۱۳۷۶)
به جای ثریا حکمت در بهار در پاییز (۱۳۶۶)
به جای ثریا حکمت در ای ایران (۱۳۶۸)
به جای ثریا حکمت در خواستگاری (۱۳۶۸)
به جای ثریا حکمت در نیش (۱۳۷۳)
به جای کتایون ریاحی در آخرین لحظه (۱۳۶۷)
به جای کتایون ریاحی در کشتی آنجلیکا (۱۳۶۷)
به جای کتایون ریاحی در ماه مهربان (۱۳۷۴)
به جای کتایون ریاحی در لاک‌پشت (۱۳۷۵)
به جای مهرانه مهین‌ترابی در ردپایی بر شن (۱۳۶۶)
به جای فاطمه معتمدآریا در ریحانه (۱۳۶۸)
به جای بهناز توکلی در سریال معصومیت ازدست‌رفته (۱۳۸۲)
به جای الیزابت تیلور در آیوانهو (۱۹۵۲، دوبلهٔ دوم)
به جای الیزابت تیلور در گربه روی شیروانی داغ (۱۹۵۸، دوبلهٔ دوم و سوم)
به جای الیزابت تیلور در باترفیلد ۸ (۱۹۶۰، دوبلهٔ دوم)
به جای الیزابت تیلور در کلئوپاترا (۱۹۶۳، دوبلهٔ دوم)
به جای الیزابت تیلور در چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟ (۱۹۶۶)
به جای الیزابت تیلور در تشریفات پنهانی (۱۹۶۸)
به جای الیزابت تیلور در نگهبان شب (۱۹۷۳)
به جای الیزابت تیلور در پرندهٔ آبی (۱۹۷۶)
به جای باربارا استرایسند در دختر مسخره (۱۹۶۸)
به جای باربارا استرایسند در سلام
به جای باربارا استرایسند در دالی! (۱۹۶۹)
به جای باربارا استرایسند در جغد و گربهٔ ملوس (۱۹۷۰)
به جای باربارا استرایسند در در یک روز آفتابی همه‌جا را می‌توانی ببینی (۱۹۷۰)
به جای باربارا استرایسند در تازه چه خبر دکتر جون؟ (۱۹۷۲)
به جای باربارا استرایسند در آنطور که بودیم (۱۹۷۳)
به جای باربارا استرایسند در محض خاطر پیت (۱۹۷۴)
به جای باربارا استرایسند در بانوی مسخره (۱۹۷۵)
به جای باربارا استرایسند در ستاره‌ای متولد شده‌است (۱۹۷۶)
به جای جوان وودوارد در تابستان گرم و طولانی (۱۹۵۸، دوبلهٔ اول)
به جای جوان وودوارد در خشم و هیاهو (۱۹۵۹)
به جای جوان وودوارد در نگاهی از تراس (۱۹۶۰)
به جای جوان وودوارد در راشل، راشل (۱۹۶۸)
به جای جولی کریستی در دارلینگ (۱۹۶۵)
به جای جولی کریستی در دکتر ژیواگو (۱۹۶۵)
به جای جولی کریستی در واسطه (۱۹۷۱)
به جای جولی کریستی در مک‌کیب و خانم میلر (۱۹۷۱)
به جای جولی کریستی در حالا نگاه نکن (۱۹۷۳، دوبلهٔ اول)
به جای اینگرید برگمن در زنگ‌ها برای که به صدا در می‌آیند (۱۹۴۳، دوبلهٔ دوم)
به جای اینگرید برگمن در ژاندارک (۱۹۴۸، دوبلهٔ اول)
به جای اینگرید برگمن در استرومبولی (۱۹۵۰)
به جای اینگرید برگمن در آناستازیا (۱۹۵۶)
به جای اینگرید برگمن در ملاقات (۱۹۶۴، دوبلهٔ دوم)
به جای کاترین دِنُو در احمق‌های ماه آوریل (۱۹۶۹)
به جای کاترین دِنُو در تهاجم (۱۹۷۵)
به جای کاترین دِنُو در کلک (۱۹۷۵)
به جای کاترین دِنُو در یک پلیس (۱۹۷۳)
به جای جولی اندروز در اشکها و لبخندها (۱۹۶۵)
به جای جولی اندروز در میلی کاملاً مدرن (۱۹۶۷)
به جای جولی اندروز در ستاره! (۱۹۶۸)
به جای جولی اندروز در بذر تمر هندی (۱۹۷۴)
به جای شرلی مک‌لین در ایرما خوشگله (۱۹۶۳، )
به جای شرلی مک‌لین در دگرگونی جوئل دلانی (۱۹۷۲)
به جای شرلی مک‌لین در نقطه عطف (۱۹۷۷)
به جای ویوین لی در اتوبوسی به نام هوس (۱۹۵۱)
به جای گریس کلی در گریس کلی ام را به نشانه مرگ بگیر (۱۹۵۴)
به جای جولی هریس در شرق بهشت (۱۹۵۵، دوبله اول)
به جای کاترین راس در بوچ کسیدی و ساندنس کید (۱۹۶۹)
به جای میا فارو در گتسبی بزرگ (۱۹۷۴)
به جای سیبل شفرد در راننده تاکسی (۱۹۷۶)
به جای پاریس جفرسون در سریال پوآرو (۱۹۹۵)
به جای کریستین اسکات توماس در بیمار انگلیسی (۱۹۹۶)
به جای بانی هانت در مسیر سبز (۱۹۹۹)
به جای آن آرچر در هنر جنگ (۲۰۰۰)
به جای نیکول کیدمن در دیگران (۲۰۰۱)
به جای نیکول کیدمن در ساعت‌ها (۲۰۰۲)

منابع

1
فرارو – فیلم و سریال‌هایی که برای مهرجویی حسرت شدند
2
The Washington Post – Changing Horses
3
همشهری آنلاین – زندگینامه: ژاله کاظمی (۱۳۲۲-۱۳۸۳)
4
آخرین خبر – ناگفته‌های جالب مسعود کیمیایی از صفحه دزدی تا ماجرای ازدواج با ژاله کاظمی
5
Billion Graves – Zahra “Jaleh” Kazemi-Azad
6
ایسنا – مراسم بزرگداشت ژاله كاظمي به همت انجمن گويندگان و گفتار فيلم

ژاله کاظمی؛ زندگینامه و آثار