محمدعلی دیباج به عنوان دوبلوری که سال‌ها تجربه دارد، در انتقال احساسات و ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر شخصیت تبحر ویژه‌ای دارد. او توانسته است شخصیت‌ها را به گونه‌ای دوبله کند که تأثیر عمیقی بر بیننده بگذارد و حس واقع‌گرایی و ارتباط عاطفی را به‌خوبی منتقل کند.
دوران کاری
محمدعلی دیباج دوران جوانی به سوی این هنر گام برداشت. دوران کاری او از نوجوانی آغاز شد؛ زمانی که به گفته خودش در دبیرستان تحت تأثیر صدای نریشنی قرار گرفت که در فیلم‌های آموزشی پخش می‌شد. این تجربه نخستین جرقه‌های علاقه به صدا و هنر گویندگی را در او ایجاد کرد. دیباج به دلیل علاقه به دوبله، نخستین فیلمی که با برچسب «دوبله به فارسی» مواجه شد را تماشا کرد و همین تجربه، او را به شکلی جدی‌تر به سمت دوبله و گویندگی سوق داد.
محمدعلی دیباج بدون دسترسی به آموزش رسمی یا آکادمیک، با معرفی به زنده‌یاد مهدی رئیس فیروز و سپس هوشنگ کاظمی، وارد حرفه دوبله شد. او نخستین تمرین‌های خود را زیر نظر کاظمی آغاز کرد و با گذراندن دوره‌ای چند ماهه، توانست مهارت‌های لازم را بیاموزد. دیباج معتقد بود که یادگیری دوبله تنها در استودیوهای دوبله امکان‌پذیر است و تجربه‌های عملی او را برای آینده‌ای موفق آماده کرد.
دوران کاری محمدعلی دیباج همزمان با دوره طلایی دوبله بود، دورانی که بهترین فیلم‌های هالیوودی و سریال‌های برجسته به ایران می‌رسیدند و به کیفیت دوبله ایران اعتبار می‌بخشیدند. وی در طی سال‌ها در نقش‌های متفاوتی صداپیشگی کرد، از جمله نقش نجاشی، پادشاه حبشه، در فیلم محمد رسول‌الله(ص)، که صدای او را برای عموم مردم آشنا و خاطره‌انگیز کرد. گرچه دیباج کمتر در نقش‌های اصلی به عنوان گوینده ظاهر شد، صدای متمایز او در کارتون‌ها و سریال‌های مختلف، مانند بچه‌های آلپ، در خاطر بسیاری باقی مانده است.
محمدعلی دیباج در مسیر کاری خود با چهره‌های بزرگی از دنیای دوبله، از جمله خانم ژاله کاظمی، مریم شیرزاد، و سعید شرافت همکاری کرد. او بر این باور بود که کیفیت فیلم‌ها و عدم توجه به فیلم‌های باکیفیت پس از انقلاب، یکی از عوامل افول دوران طلایی دوبله در ایران بوده است. دیباج که علاقه به گویندگی را به عنوان اصلی‌ترین انگیزه خود در این مسیر توصیف می‌کند، همچنان به صدابرداری حرفه‌ای، رعایت اصول هنری و تأثیرگذاری صدا در انتقال حس شخصیت‌ها اعتقاد داشت.
محمدعلی دیباج سابقه بازیگری در تئاتر و سینما را دارد او اولین اجرای خود در تئاتر را در سال آخر دبیرستان خود در تالار فرهنگ اجرا کرد. در سینما نیز در دو فیلم سربازان اعدام و پنج تا پنج حضور داشت.1هنرآنلاین – محمد علی دیباج: دوبله یک تئاتر نشسته است / ما به‌جز حنجره‌مان به هیچ چیزی متکی نیستیم / دوبله را باید در اتاق دوبله یاد گرفت
دیدگاه‌های محمدعلی دیباج
محمدعلی دیباج با توجه به تجربه‌هایی که از سال‌ها فعالیت در دوبله به دست آورده دیدگاه‌های عمیقی در مورد دوبله دارد که می‌تواند برای نسل جوان مفید باشد. ما تعدادی از این دیدگاه‌ها را برای شما گردآوری کردیم که می‌توانید بخوانید.
پایان عصر دوبله
محمدعلی دیباج بر این باور بود که حرفه دوبله در ایران با وجود تغییرات گسترده در دسترسی مخاطبان به زبان‌های خارجی، همچنان زنده و پایدار باقی خواهد ماند. او معتقد بود که تا زمانی که همه ایرانیان به زبان انگلیسی تسلط نیابند، نیاز به دوبله وجود خواهد داشت. به گفته دیباج، از بیش از دو دهه پیش این دیدگاه که «دوبله مرده است» مطرح بوده، اما او با اطمینان بر زنده و پایدار ماندن این هنر تأکید دارد.
مطالعه ادبیات کهن فارسی و تاثیر آن بر اصول اولیه فن بیان
محمدعلی دیباج به تأثیر شگرف ادبیات کهن فارسی بر آموزش اصول اولیه فن بیان باور دارد. او بر این نکته تأکید می‌کرد که مطالعه نظم و نثرهای کلاسیک فارسی مانند آثار سعدی و فردوسی، فرد را ناچار به خواندن صحیح و درست جملات می‌کند. این خوانش دقیق و صحیح نه تنها مهارت‌های بیانی را تقویت می‌کند، بلکه به مرور عادت به گفتار فصیح و شیوای فارسی را نیز در فرد ایجاد می‌کند. دیباج معتقد بود که ادبیات کهن، با قدرت زبانی و ساختارهای منسجم خود، پایه‌ای مناسب برای پرورش فن بیان و مهارت‌های گفتاری است.
دوبله تئاتر نشسته است
محمدعلی دیباج به دوبله نگاهی همچون «تئاتر نشسته» داشت و آن را هنری زنده و پرتحرک می‌داند، اگرچه در ظاهر دوبلور تنها در برابر میکروفون نشسته است. او بر این باور بود که یک دوبلور وظیفه دارد حس و حال بازیگر اصلی را به‌دقت منتقل کرده و شخصیت را با صدای فارسی به صحنه بازگرداند. به گفته او، دوبله صرفاً خواندن متن نیست؛ بلکه دوبلور باید بتواند به تمامی ابعاد شخصیت‌ها و قالب صدای انواع کاراکترها وارد شود.
دوبله از بازیگری سخت‌تر است
محمدعلی دیباج بر تفاوت‌های اساسی میان نقش بازیگر و دوبلور تأکید دارد. او معتقد است که بازیگر آزادی عمل بیشتری دارد و می‌تواند بر اساس انتخاب‌های خود در صحنه، حرکات و احساسات را با انعطاف اجرا کند. اما دوبلور، برخلاف بازیگر، ملزم به رعایت دقیق لحظات و ثانیه‌ها است. به گفته دیباج، دوبلور باید با دقت ببیند که بازیگر چه زمانی لب‌هایش را می‌بندد، خنده را آغاز و پایان می‌دهد و در هر لحظه بدون کمترین تأخیر یا پیش‌افتادگی، با بیان خود هماهنگ عمل کند. او از این محدودیت به عنوان یکی از چالش‌های اصلی دوبله یاد می‌کرد و تاکید داشت که دوبلور مجبور است تابع بازیگر باشد، چرا که اصل نقش توسط او خلق شده است.
دوبله هنری ارزشمند و جذاب است، اما برای تأمین معیشت کافی نیست
محمدعلی دیباج توصیه‌هایی به جوانان که به این عرصه علاقه‌مند بودند ارائه می‌دهد. او بر اهمیت صبوری تأکید می‌کند و به آنان توصیه می‌کند که اگرچه دوبله هنری ارزشمند و جذاب است، اما برای تأمین معیشت کافی نیست و جوانان ممکن است در این زمینه با مشکلات اقتصادی مواجه شوند. با این حال، دیباج معتقد بود که اگر کسی، همچون خود او با اشتیاق قلبی و از سر علاقه بخواهد وارد این حرفه شود، باید آمادگی پذیرش سختی‌ها از جمله تمرین دیالوگ به‌صورت مداوم و تحمل بی‌توجهی‌های اولیه را داشته باشد. او به جوانان خوش‌آمد می‌گفت، اما بر این نکته تأکید داشت که فقط با عشق و حوصله است که می‌توان در این عرصه ماندگار شد.2سینماپرس – تا وقتی همه ایرانی‌ها انگلیسی یاد نگیرند «دوبله» ادامه خواهد داشت
تجربه تئاتر جوانان را برای دوبله آماده می‌کند
محمدعلی دیباج به جوانان توصیه می‌کند که برای ورود به حرفه دوبله نیازی به صرف هزینه و وقت زیاد در کلاس‌های آموزشی ندارند. به باور او، دوبله در کلاس‌ها آموخته نمی‌شود، بلکه تجربه و تمرین در اتاق دوبله، جایی که دوبلور باید به‌طور عملی و در مواجهه با چالش‌ها آموزش ببیند، اساس یادگیری است. دیباج همچنین پیشنهاد می‌داد که اگر جوانان قصد دارند وارد این حرفه شوند، بهتر است ابتدا تجربه‌ای در تئاتر به‌دست آورند. او معتقد بود که این تجربه، پس از مدتی، آنان را برای ورود به دوبله آماده می‌کند و باعث می‌شود که در این زمینه با راحتی بیشتری عمل کنند.
زندگی شخصی
محمدعلی دیباج متولد ۱۹ بهمن ماه ۱۳۱۷ در شهرستان رودسر استان گیلان است.3سینما پرس – حضور محمدعلی دیباج در رادیو صبا چندسالی از سال‌های کودکی را بعلت شغل پدرش در شهرهای آذربایجان زندگی کرد. محمدعلی دیباج پس از کسب مدرک دیپلم به عنوان کارمند بیمه استخدام شد و بعد کار دوبله را در کنار کارمندی ادامه داد. ایشان سال‌ها پیش ازدواج کرده‌اند و دارای فرزند و نوه می‌باشد. علیرضا دیباج، دوبلر و گوینده ایرانی فرزند اوست. همچنین وی ۸ سال حضور در هیئت مدیرهٔ انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم را در کارنامهٔ هنری خویش به ثبت رسانده است.
محمدعلی دیباج، در جوانی تحت آموزش‌های دقیق و ارزشمند پدرش قرار گرفت که تأثیر عمیقی بر فن بیان و تسلط او بر زبان فارسی داشت. پدر دیباج از دوران دبستان او را به مطالعه آثار کلاسیک فارسی تشویق می‌کرد. به عنوان نمونه، او در کلاس پنجم ابتدایی روزانه موظف به خواندن پنج صفحه از کتاب گلستان سعدی در حضور پدرش بود. پدر دیباج بر اهمیت تربیت بیانی تأکید داشت و معتقد بود که فرزندش باید در آینده توانایی سخن گفتن واضح و با بیانی روشن را داشته باشد. دیباج معتقد است همین تمرین‌ها و تأکید بر آموزش زبان و بیان از دلایل اصلی پیشرفت دیباج در فن بیان و برتری نسبی او در مقایسه با هم‌سالانش به شمار می‌رود.
تجلیل از محمدعلی دیباج
در سال ۱۳۹۸ در اختتامیه جشنواره تئاتر استان تهران که در شهرستان پاکدشت صورت می‌گرفت، با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد از تلاش‌های محمدعلی دیباج تقدیر شد. 4خبرگزاری جمهوری اسلامی – محمدعلی دیباج تجلیل شد
آثار
در فهرست‌های زیر آثار محمدعلی دیباج را گردآوری کردیم و شما می‌توانید آنها را مرور کنید.
دوبله فیلم‌های خارجی
- وحشت در خیابان‌ها (۱۹۵۰)
- تک‌خال در حفره (۱۹۵۱)
- دختر رودخانه (۱۹۵۴)
- در بارانداز (۱۹۵۴)
- زندگی پر ماجرا (۱۹۵۶)
- دوازده مرد خشمگین (۱۹۵۷)
- خوب، بد، زشت (۱۹۶۶)
- وحشی سواران (۱۹۶۸)
- عقرب (۱۹۷۳)
- شبکه (۱۹۷۶)
- محمد رسول‌الله (۱۹۷۶)
- اصل دومینو (۱۹۷۷)
- …و عدالت برای همه (۱۹۷۹)
- بروبیکر (۱۹۸۰)
- دل‌های شکسته (۱۹۸۶)
- درخشش (۱۹۸۰)
- صورت‌زخمی (۱۹۸۳)
- پرواز به میامی (۱۹۸۳)
- انجمن شاعران مرده (۱۹۸۹)
- تنها در خانه (۱۹۹۰)
- مالکوم ایکس (۱۹۹۲)
- رستگاری در شاوشنک (۱۹۹۴)
- فارست گامپ (۱۹۹۴)
- جدا شدن (۱۹۹۷)
- حقیقت پنهان (۱۹۹۷)
- ویولن قرمز (۱۹۹۸)
- گلادیاتور (۲۰۰۰)
- سرقت در ۶۰ ثانیه (۲۰۰۰)
- مردی در قطار (۲۰۰۲)
- باغبان (۲۰۰۳)
- عجیب‌تر از داستان (۲۰۰۶)
- سخنرانی پادشاه (۲۰۱۱)
- سرزمین موعود (۲۰۱۲)
- ۲ اسلحه (۲۰۱۳)
- دزدان دریایی (۲۰۱۴)
- پل جاسوس‌ها (۲۰۱۵)
- مارک فلت: مردی که کاخ سفید را به خاک سیاه نشاند (۲۰۱۷)
- شهر دروغ‌ها (۲۰۱۸)
- جاذبه (۲۰۱۷)
- دکتر اسلیپ (۲۰۱۹)
- جوکر (۲۰۱۹)
- میراث خون سرد (۲۰۱۹)
- پروفسور و مرد دیوانه (۲۰۱۹)
- خائن (۲۰۱۹)
- روزی روزگاری در هالیوود (۲۰۱۹)
- مرد ایرلندی (۲۰۱۹)
- دادگاه شیکاگو هفت (۲۰۲۰)
- اسپنسر (۲۰۲۱)
- تلماسه (۲۰۲۱)
- سرزمین خانه‌به‌دوش‌ها (۲۰۲۱)
- صاعقه سیاه (۲۰۲۲)
دوبله فیلم‌های ایرانی
- ناخدا خورشید (۱۳۶۵)
- دبیرستان (۱۳۶۵)
- خواستگاری (۱۳۶۸)
- دو سرنوشت (۱۳۶۸)
- شاهزاده روم (۱۳۹۳)
دوبله سریال‌های خارجی
- بچه‌های مدرسه والت
- گاتهام
- خانه کاغذی
- پزشک دهکده
- هایدی، دختر آلپ
- گربه‌های فضایی
- دووم پاترول
- سوئینی
- جنگجویان کوهستان
- مدیر کل
- امپراتور دریا
- موش کوهستان
- خانواده امروزی
- زنان کوچک
- پادشاهی گمشده دزدان دریایی
- یلواستون
- امپراتور افسانه‌ها
دوبله سریال‌های ایرانی
- داستان‌های مولوی
- مردان آنجلس
- امام علی (ع)
- مدار صفر درجه
بازیگری
- سربازان اعدام
- پنج تا پنج
منابع
- 1
- 2
- 3سینما پرس – حضور محمدعلی دیباج در رادیو صبا
- 4خبرگزاری جمهوری اسلامی – محمدعلی دیباج تجلیل شد