علی کسمایی علاوه بر مدیریت دوبلاژ، مترجم و نویسندهای توانا بود و در نوشتن و تنظیم دیالوگهای دوبلهشده نیز مهارت ویژهای داشت. او در طی دوران کاری خود، به پرورش بسیاری از گویندگان مطرح دوبله ایران کمک کرد و تجربیات ارزشمندی را به نسلهای بعدی منتقل کرد. کسمایی با تلاشها و خلاقیتهای خود، نقشی کلیدی در تثبیت جایگاه دوبله بهعنوان هنری مستقل و تأثیرگذار در سینمای ایران ایفا کرد و میراث او همچنان در این حوزه زنده است.
دوران روزنامهنگاری
علی کسمایی در دهه ۲۰ به دنبال دریافت پروانه وکالت دادگستری رفت، اما کارش را بیشتر در زمینه مطبوعات ادامه داد. کسمایی در سال ۱۳۲۵ در سمت نویسنده و مترجم با روزنامههای مختلف ایران همکاری کرد و پس از آن به مرور سردبیری رسانههایی مانند اطلاعات، مهر ایران و عالم هنر را برعهده گرفت.
ورود به سینما و دوبلاژ
ورود علی کسمایی به سینما از طریق فیلمنامهنویسی بود. او در سال ۱۳۲۹ فیلمنامه فیلم شرمسار (ساخته اسماعیل کوشان) را نوشت که یکی از نخستین فیلمهای مهم در تاریخ سینمای ایران به شمار میرود. او تا سال ۱۳۳۶ هفت فیلم نامه دیگر نوشت که همگی به نسخههای سینمایی تبدیل شدند. کسمایی همچنین در فیلمهایی همچون «مستأجر» و «حکایت آن مرد خوشبخت» بهعنوان بازیگر ظاهر شد، اما همچنان تمرکز اصلیاش بر مدیریت دوبلاژ و صداپیشگی باقی ماند و سرنوشت حرفهای او بیشتر به دوبله پیوند خورد.
با ظهور دوبله در ایران، کسمایی در سال ۱۳۳۴ با مدیریت دوبلاژ فیلم فرانسوی هزار روباهان رسماً وارد عرصه دوبله شد. در آن زمان دوبله در ایران در مراحل ابتدایی خود قرار داشت و بسیاری از ابزار و تکنیکهای پیشرفته امروزی وجود نداشت و فیلم های دوبله شده بدون صدای صحنه بود، که با پشتکار مستمر علی کسمایی، دوبلاژ ایران به معنای واقعی آن شد. تا آنجا که میتوان آغازکنندگی دوبله فیلمهای خارجی در ایران را به او نسبت داد و لقب پدر دوبله ایران را برازنده او دانست. کسمایی با تلاش فراوان این هنر را بهعنوان یکی از پایهگذاران دوبلاژ در ایران توسعه داد.1شهرآرانیوز – یادی از مرحوم علی کسمایی، پدر دوبله ایران که امروز یازدهمین سالروز درگذشت اوست
علی کسمایی به عنوان مدیر دوبلاژ
علی کسمایی یکی از پیشگامان و مهمترین مدیران دوبلاژ ایران بود. بهعنوان مدیر دوبلاژ، او دقت و وسواس زیادی در انتخاب صداپیشگان داشت و همیشه به دنبال این بود که صدای دوبلورها کاملاً با شخصیتهای فیلمها هماهنگ باشد. این رویکرد در مدیریت دوبلاژ باعث شد که کیفیت آثار دوبلهشده تحت نظر او همواره بالا باشد. او عادت داشت شخصیت را برای گوینده تشریح کند و بر حسب شخصیت نقش صدای بخصوص آن را پیدا کند.2خبرآنلاین – علی کسمایی سبک خاصی در هنر دوبله پایهگذاری کرد
علی کسمایی بهخوبی از ویژگیهای بازیگران و صدای دوبلورها شناخت داشت و معمولاً گویندگان را بر اساس ویژگیهای صدایی و احساسی که به نقش میدادند، انتخاب میکرد. یکی از نوآوریهای او در دوبله، استفاده از گویشها و لهجههای مختلف برای شخصیتها بود که باعث طبیعیتر شدن دیالوگها در دوبلههایش میشد. همچنین او همواره تلاش میکرد تا مترجمان و نویسندگان دوبله با او همکاری کنند تا دیالوگها از نظر معنایی به شخصیتها و فضای فیلم نزدیک باشند.
علی کسمایی در سال ۸۷ پس از سالها دوری از دوبله مجددا به دوبله بازگشت و فیلم کلاسیک «شین» را مجددا دوبله کرد. او در این پروژه با ناصر طهماسب، بهرام زند، محمدعلی دیباج، پرویز بهرام، اکبر منانی، جواد پزشکیان، شهروز ملکآرایی، الیزا اورامی، منوچهر زندهدل و نازنین یاری همکاری کرد.3جامجم – بازگشت علی کسمایی با دوبله مجدد «شین»
آثار برجسته دوبله
علی کسمایی در طی بیش از چهار دهه فعالیت حرفهای، مدیریت دوبلاژ بسیاری از فیلمهای برجسته داخلی و خارجی را برعهده داشت. او یکی از کسانی بود که با آثار دوبلهشده خود کیفیت این هنر را بهطور چشمگیری ارتقا داد. در اینجا به برخی از آثار برجسته او اشاره میکنیم:
فیلمهای خارجی
فیلم دکتر ژیواگو (۱۹۶۵) که یکی از شاهکارهای سینمای جهان به کارگردانی دیوید لین است. دوبله این اثر با مدیریت دوبلاژ علی کسمایی انجام شد. این دوبله به دلیل انتخاب مناسب صداپیشگان و هماهنگی دقیق دیالوگها با بازیگران، به یکی از بهیادماندنیترین دوبلههای تاریخ سینمای ایران تبدیل شد. فیلم هملت که اقتباسی از اثر شکسپیر است، با مدیریت دوبلاژ کسمایی صورت پذیرفت. دوبله فیلمهای شکسپیر همیشه چالشی بوده است، اما کسمایی توانست این اثر ادبی برجسته را با وفاداری به متن اصلی به فارسی برگرداند. فیلم گذرگاه کاساندرا که فیلمی مهیج و پرفروش بود نیز با مدیریت کسمایی به فارسی دوبله شد.
فیلمهای ایرانی
فیلم شازده احتجاب ساخته بهمن فرمانآرا یک فیلم مهم سینمای ایران بر اساس رمانی از هوشنگ گلشیری اس و دوبله آن به رهبری کسمایی به اثری متفاوت و ویژه تبدیل شد. سریالی تاریخی و ماندگار هزاردستان (ساخته علی حاتمی) دوبله ماندگاری دارد که برخی از قسمتهای آن تحت نظر کسمایی انجام شد. هزاردستان بهخاطر کیفیت بالای بازیگری و دیالوگنویسی، چالشی جدی برای دوبله بود،
گاو فیلمی از داریوش مهرجویی که بهعنوان یکی از آثار مهم موج نو سینمای ایران شناخته میشود و دوبله آن توسط علی کسمایی، با صدای خاص و هنرمندانه دوبلورها، یکی از ویژگیهای ماندگار فیلم است. فیلم قیصر ساخته جنجالی مسعود کیمیایی است که دوبله این فیلم به مدیریت علی کسمایی صورت گرفت و یکی از دوبلههایی است که بهطور خاص تأثیر زیادی بر روی مخاطبان داشت. شخصیتهای فیلم با صدای دوبلورها به شیوهای برجسته و تأثیرگذار جان گرفتهاند.
علی کسمایی؛ یک آموزگار بزرگ
علی کسمایی نه تنها بهعنوان مدیر دوبلاژ، بلکه بهعنوان یک آموزگار برای بسیاری از گویندگان بزرگ ایران شناخته میشود. او در طول دوران فعالیت خود با دوبلورهای برجستهای همچون منوچهر والیزاده، ژاله کاظمی، ابوالحسن تهامینژاد، منوچهر اسماعیلی، خسرو خسروشاهی، مهین کسمایی و ناصر طهماسب کار کرد و بسیاری از آنها را آموزش داد. این نسل دوبلورها تحت تأثیر دقت و شیوههای کاری کسمایی رشد کردند و خود به چهرههای مطرح دوبله ایران تبدیل شدند و دوران طلایی دوبله ایران را شکل دادند.
افتخارات و جوایز
علی کسمایی در طول فعالیت حرفهای خود جوایز و تقدیرنامههای متعددی دریافت کرد. در بیستوهفتمین جشنواره فیلم فجر از او بهخاطر یک عمر فعالیت در حوزه دوبلاژ و خدماتی که به سینما و تلویزیون ایران ارائه کرده بود، تقدیر شد. همچنین در آستانه روز ملی سینما در ۱۶ شهریور ۸۶، مراسمی در فرهنگستان هنر برگزار شد و در آن منوچهر اسماعیلی و ابوالحسن تهامینژاد تندیس یازدهمین جشن خانه سینما را به کسمایی دادند.
علی کسمایی در سال ۱۳۸۸ خورشیدی جایزهها و یادگارهای خودش که شامل تصاویر، فیلمها، لوحها و یادگاریهای بیش از نیم قرن فعالیت در سینما بود را به موزه سینما اهدا کرد. کسمایی در دفتر موزه سینما نوشت:
اینک حاصل زندگیام را، از نوشتهها، سرودهها، کتابها، لوحهای تقدیر، فیلمنامهها، نوارها و … به موزه سینمای ایران پیشکش میکنم تا از گزند پراکندگی و نابودی در امان باشند و باشد که برای آیندگان به کار آید. بر پیشینیان است که با کوشش خستگی ناپذیرتری، این مرزوبوم کهنسال پرافتخار را آبادتر و توسعه یافتهتر و افتخار آمیزتر و موزهاش را پربارتر به آیندگان پیشکش کنند.4ایسنا – /در آستانهي روز ملي سينما/ “منوچهر اسماعيلي” از “علي كسمايي” تقدير كرد
زندگی شخصی علی کسمایی
علی کسمایی در ۱ مهر ۱۲۹۴ در تهران و از خانوادهای با اصالت گیلانی متولد شد. دوران کودکی و نوجوانیاش را در استانهای گیلان و مازندران سپری کرد. او پس از پایان تحصیلات متوسطه در تهران، به دانشگاه تهران رفت و در رشته حقوق فارغالتحصیل شد و در دهه ۲۰ پروانه وکالت را نیز دریافت کرد. گرچه تحصیلات دانشگاهی او در زمینه حقوق بود، اما از همان دوران نوجوانی به ادبیات، سینما و بهویژه زبان فرانسه علاقه داشت و این علاقهها نقش مهمی در مسیر حرفهای آینده او ایفا کردند.
علی کسمایی هیچگاه ازدواج نکرد و تا پایان عمرش تنها زندگی کرد و فامیل درجه یک نداشت.5بانک مقالات ایران – علی کسمایی؛ پدر دوبله ایران او همچنین عموی مرحوم مهین کسمایی گوینده ایرانی بود.6مهرنیوز – مهین کسمایی پیشکسوت عرصه دوبله درگذشت
درگذشت
علی کسمایی پس از چندین سال بیماری سخت، در ۶ تیر ۱۳۹۱ در سن ۹۷ سالگی در تهران درگذشت. با وجود مرگش، یاد و خاطره او بهعنوان «پدر دوبلاژ ایران» و یکی از بزرگترین چهرههای فرهنگی کشور همچنان زنده است. نام او همواره بهعنوان بنیانگذار و یکی از مهمترین شخصیتهای دوبلاژ ایران در تاریخ هنر این کشور به یاد خواهد ماند.
آثار
در فهرست زیر گزیدهای از آثار دوبله علی کسایی را برای شما گردآوری کردهایم.
دوبله و مدیریت دوبلاژ
- شازده احتجاب (۱۳۵۳)
- شاهزاده روباهان
- شطرنج باد
- ملکوت (۱۳۵۵)
- هجرت (۱۳۵۷)
- پرواز در شب
- دروازه پاریس
- سربداران
- آخرین پرواز (۱۳۶۸)
- این خانه دور است
- سالهای جوانی (۱۳۷۰)
- اتاق یک (۱۳۶۵)
- حکایت آن مرد خوشبخت (۱۳۶۹)
- کمیته مجازات (۱۳۷۷)
- هور در آتش (۱۳۷۰)
- دکتر ژیواگو
- بانوی زیبای من
- آوای موسیقی
- هملت
- هزاردستان
- کوچک جنگلی
- تلهفیلم «شکاف»
- مستأجر
بازیگری
- حکایت آن مرد خوشبخت
- شرمسار
فیلمنامهنویسی
- یعقوب لیث صفاری
- اتهام
- دسیسه
- بیپناه
- غفلت
- دزد عشق
- مادر
- شرمسار
کارگردانی
- یعقوب لیث صفاری
- دسیسه
- غفلت
منابع
- 1
- 2خبرآنلاین – علی کسمایی سبک خاصی در هنر دوبله پایهگذاری کرد
- 3
- 4
- 5بانک مقالات ایران – علی کسمایی؛ پدر دوبله ایران
- 6مهرنیوز – مهین کسمایی پیشکسوت عرصه دوبله درگذشت