رفعت هاشم‌پور در کنار دوبله به تدریس و سرپرستی گویندگان نیز پرداخته بود، تا اواخر دهه ۱۳۷۰ فعال باقی ماند و سپس بیشتر به آموزش هنرجویان جوان مشغول شد. او در سن ۹۰ سالگی بر اثر کهولت سن درگذشت و جامعه هنری را با صدایی فراموش‌نشدنی به یادگار گذاشت.

دوران کاری

رفعت هاشم‌پور با اینکه به‌طور آکادمیک به‌دنبال بازیگری بود، اما به دعوت هوشنگ لطیف‌پور در سال ۱۳۳۷ فعالیت حرفه‌ای خود را در زمینه دوبله آغاز کرد. او در مصاحبه‌های مختلف گفته بود که اصلاً قصد نداشت به دوبله وارد شود و تقدیر بود که او را به این حرفه سوق داد.¹

رفعت هاشم‌پور از همان ابتدا به‌دلیل صدای قدرتمند و پر احساس خود توانست نظر مدیران دوبلاژ را جلب کند و به یکی از دوبلورهای ثابت نقش‌های اول فیلم‌های خارجی و ایرانی بدل شد. او اولین تجربه خود را در نقش اصلی را در یک فیلم عربی کسب کرد که شروع مسیری بود که وی را به یکی از پیشگامان دوبله زن در ایران تبدیل کرد.²

نقش‌های برجسته و ماندگار

رفعت هاشم‌پور صدای خود را به شخصیت‌های مطرحی در سینمای جهان و ایران بخشید و بسیاری از نقش‌هایی که او دوبله کرد، با صدای او در ذهن مخاطبان ایرانی جاودانه شدند. از جمله برجسته‌ترین کارهای او، دوبله نقش اسکارلت اوهارا در فیلم «بر باد رفته» بود. او با صدای پرقدرت و احساس عمیق خود، این نقش را به شکلی اجرا کرد که امروز بسیاری از ایرانیان این شخصیت را فقط با صدای او به یاد می‌آورند.

نقش‌های معروف رفعت هاشم‌پور — شخصیت‌های اسکارلت در بر باد رفته و خاله هتی در قصه‌های جزیره از جمله نقش‌های شناخته شده رفعت هاشم‌پور هستند.

رفعت هاشم‌پور در دوبله فیلم‌های خارجی، نقش‌های پیچیده و پراحساسی را به‌عهده گرفت. او به‌جای بازیگران بزرگی همچون سوزان هیوارد در «می‌خواهم زنده بمانم»، لوئیز فلچر در «دیوانه از قفس پرید»، آن بنکرافت در «معجزه‌گر»، کیم نواک در «سرگیجه»، و اینگرید برگمن در «قتل در قطار سریع‌السیر شرق» صداپیشگی کرد. اجرای او به‌جای اینگرید برگمن در فیلم «رولز رویس زرد» نیز بسیار مورد توجه قرار گرفت. دوبله شخصیت «خاله هتی» در سریال قصه‌های جزیره نیز یکی از ماندگارترین آثار او است.

او همچنین در فیلم‌های تاریخی و حماسی به‌عنوان صداپیشه هنرنمایی کرده است. یکی از مهم‌ترین دوبله‌های او، صداپیشگی به‌جای ایرنه پاپاس در نقش هند در فیلم «محمد رسول‌الله» بود که با احساس و دقت خاصی این نقش را به انجام رساند. صداپیشگی او به‌جای آنی سالیوان، معلم هلن کلر در فیلم «معجزه‌گر» نیز یکی از درخشان‌ترین اجراهای او به شمار می‌آید.³

صداپیشگی در آثار ایرانی

رفعت هاشم‌پور در سینمای ایران نیز فعالیت‌های برجسته‌ای داشت. او در فیلم‌ها و سریال‌های متعددی به جای بازیگران زن ایرانی صحبت کرد و نقش‌های آنها را جاودانه کرد. از جمله مهم‌ترین کارهای او در ایران می‌توان به صداپیشگی به‌جای اکرم محمدی در سریال «پدرسالار» اشاره کرد که این صداپیشگی به‌قدری موفق بود که بسیاری از مخاطبان سریال شخصیت «مادر» را تنها با صدای هاشم‌پور به یاد می‌آورند.

رفعت هاشم‌پور در ابتدا، او به‌جای یکی از نقش‌های فرعی این سریال صحبت می‌کرد، اما بعداً تصمیم گرفت به‌جای شخصیت هتی کینگ (با بازی جکی باروز) صحبت کند. این تصمیم او بسیار موفق بود و صداپیشگی‌اش در این نقش با استقبال زیادی روبه‌رو شد. همچنین او در دهه ۱۳۸۰ سرپرستی دوبلاژ سریال «پادشاهان قصرهای پوشالی» را نیز بر عهده داشت و تلاش کرد دوبلورهای جوان را در این پروژه به‌کار گیرد و تجربه‌های خود را به آنها منتقل کند.

او همچنین به‌جای فخری خوروش در سریال تاریخی «امام علی (ع)» و به‌جای فریده سپاه منصور در سریال «معصومیت از دست رفته» صحبت کرده است. یکی دیگر از آثار مهم او در سینمای ایران، صداپیشگی به‌جای شخصیت صفیه در فیلم «بازمانده» به کارگردانی سیف‌الله داد بود. اجرای عمیق و هنرمندانه رفعت هاشم‌پور در این فیلم تاریخی و حماسی یکی از برجسته‌ترین آثارش در سینمای ایران به شمار می‌رود.⁴

سرپرستی گویندگان

رفعت هاشم‌پور از سال ۱۳۵۳ فعالیت خود را به‌عنوان سرپرست گویندگان آغاز کرد و یکی از اولین فعالیت‌های مستقل او در این زمینه، فیلم سینمایی «چوپانان کویر» به کارگردانی حسین محجوب بود. او به‌عنوان مدیر دوبلاژ نیز فعالیت‌های مهمی داشت و یکی از معروف‌ترین آثار تحت مدیریت او، سریال «قصه‌های جزیره» است که در اواسط دهه ۱۳۷۰ دوبله شد.⁵

فعالیت‌های آموزشی و مستند

از اواخر دهه ۱۳۷۰، رفعت هاشم‌پور به‌تدریج از صداپیشگی فاصله گرفت و بیشتر به تدریس و آموزش گویندگی به هنرجویان جوان پرداخت. او در زمینه آموزش، تجربیات فراوانی داشت و بسیاری از دوبلورهای جوان تحت آموزش و راهنمایی او به صحنه آمدند.

رفعت هاشم‌پور همچنین در زمینه دوبله فیلم‌های مستند نیز فعالیت داشت و صدای او در این عرصه نیز بسیار پرطرفدار بود. او توانایی بالایی در انتقال محتوای علمی و مستند با صدایی گرم و گیرا داشت و همین امر او را به یکی از بهترین صداپیشگان مستندهای علمی و تاریخی تبدیل کرده بود.

زندگی شخصی رفعت هاشم‌پور

رفعت هاشم‌پور با جلال مقامی، دوبلور برجسته و مجری برنامه «دیدنی‌ها»، آشنا شد و این آشنایی به ازدواج انجامید. زمانی که این دو هنرمند با یکدیگر ازدواج کردند، ثمره این ازدواج دختری به نام مرجان است. همچنین او برادری به نام «عدالت» دارد.

تحصیلات

رفعت هاشم‌پور پس از فارغ‌التحصیلی در هنرستان هنرپیشگی برای تحصیل در رشتهٔ بازیگری تئاتر وارد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران گردید و در این رشته با درجهٔ لیسانس فارغ‌التحصیل گردید.

جلال مقامی همسر رفعت هاشم‌پور — مرحوم جلال مقامی، مجری برنامه دیدنی‌ها همسر رفعت هاشم‌پور بود.

درگذشت رفعت هاشم‌پور

رفعت هاشم‌پور در تاریخ ۶ اسفند ۱۴۰۰، در سن ۹۰ سالگی، بر اثر کهولت سن در کرج درگذشت. درگذشت واکنش‌های بسیاری از سوی هنرمندان و دوستداران هنر دوبله در پی داشت. خبر درگذشت رفعت هاشم‌پور توسط همسرش جلال مقامی، پیشکسوت و همسر این هنرمند در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت:

بازگشت همه بسوی اوست. امروز همسرم بانو رفعت هاشم پور به رحمت خدا رفتند.⁶

میراث هنری

او با صدای جاودانه و بی‌نظیر خود در طول چندین دهه فعالیت حرفه‌ای در عرصه دوبله، خاطرات بسیاری برای دوستداران سینما و تلویزیون به‌جا گذاشت. رفعت هاشم‌پور نه‌تنها به‌عنوان یک دوبلور برجسته، بلکه به‌عنوان یک مربی دلسوز و استاد راهنمای دوبله برای نسل‌های بعدی، نقشی مهم و بی‌بدیل در فرهنگ هنری ایران ایفا کرد. میراث او همچنان در صدای فیلم‌های سینمایی و سریال‌هایی که او دوبله کرده است، باقی مانده و صدای او برای همیشه در ذهن و قلب مخاطبان جاودانه خواهد بود.

آثار

در فهرست زیر گویندگی‌های رفعت هاشم‌پور را گردآوری شده است.

به‌جای ویوین لی در بربادرفته (۱۹۳۹)
به‌جای ان رویر در آهنگ برنادت (۱۹۴۳)
به‌جای دوروتی لامور در من خبر داغ شدم (۱۹۴۳)
به‌جای لورن باکال در داشتن و نداشتن (۱۹۴۴)
به‌جای آنا مانیانی در رُم، شهر بی‌دفاع (۱۹۴۵)
به‌جای مارتیتا هانت در آرزوهای بزرگ (۱۹۴۶)
به‌جای سوزان هیوارد در خانهٔ غریبه‌ها (۱۹۴۹)
به‌جای هدی لامار در سامسون و دلیله (۱۹۴۹)
به‌جای گرترود لارنس در باغ‌وحش شیشه‌ای (۱۹۵۰)
به‌جای سوزان هیوارد در برف‌های کلیمانجارو (۱۹۵۲)
به‌جای دبورا کار در از اینجا تا ابدیت (۱۹۵۳)
به‌جای برندا ده بنزی در انتخاب هابسن (۱۹۵۴)
به‌جای سوزان هیوارد در باغ شیطان (۱۹۵۴)
به‌جای اگنس مورهد در وسوسهٔ دل‌انگیز (۱۹۵۴)
به‌جای جین وایمن در هرآنچه تقدیر من است (۱۹۵۵)
به‌جای مارتا اسکات در ساعات ناامیدی (۱۹۵۵)
به‌جای جینا لولوبریجیدا در بندباز (۱۹۵۶)
به‌جای ایوون دوکارلو در ده فرمان (۱۹۵۶)
به‌جای جو وان فلیت در جدال در اوکِی کُرال (۱۹۵۷)
به‌جای ایوون دوکارلو در دستهٔ فرشتگان (۱۹۵۷)
به‌جای تامیلا آگامیرووا در دُن کیشوت (۱۹۵۷)
به‌جای جوآن وودوارد در سه چهرهٔ ایو (۱۹۵۷)
به‌جای یولیا بوریسووا در ابله (۱۹۵۸)
به‌جای کیم نُواک در سرگیجه (۱۹۵۸)
به‌جای اینگرید برگمن در مسافرخانهٔ ششمین خوشبختی (۱۹۵۸)
به‌جای سوزان هیوارد در می‌خواهم زنده بمانم! (۱۹۵۸)
به‌جای هایا هاراریت در بن هور (۱۹۵۹)
به‌جای لانا ترنر در تقلید زندگی (۱۹۵۹)
به‌جای ورا مایلز در داستان اف‌بی‌آی (۱۹۵۹)
به‌جای انجی دیکینسون در ریو براوو (۱۹۵۹)
به‌جای جینا لولوبریجیدا در سلیمان و ملکهٔ سبا (۱۹۵۹)
به‌جای کاپوسین در از شمال به آلاسکا (۱۹۶۰)
به‌جای ورا مایلز در روانی (۱۹۶۰)
به‌جای جو وان فلیت در رود وحشی (۱۹۶۰)
به‌جای ایرنه پاپاس در توپ‌های ناوارون (۱۹۶۱)
به‌جای ریتا گم در شاهِ شاهان (۱۹۶۱)
به‌جای باربارا لدن در شکوه علفزار (۱۹۶۱)
به‌جای پالی برگن در تنگهٔ وحشت (۱۹۶۲)
به‌جای اورسولا اَندرِس در دکتر نو (۱۹۶۲)
به‌جای آن بنکرافت در معجزه‌گر (۱۹۶۲)
به‌جای دنیلا بیانکی در از روسیه با عشق (۱۹۶۳)
به‌جای نانسی اولسون در بچهٔ فلابر (۱۹۶۳)
به‌جای کاپوسین در پلنگ صورتی (۱۹۶۳)
به‌جای میشلین پرل در جایزه (۱۹۶۳)
به‌جای سوزان هیوارد در سال‌های ازدست‌رفته (۱۹۶۳)
به‌جای جوآن وودوارد در نوع جدید عشق (۱۹۶۳)
به‌جای اورسولا اَندرِس در ۴ نفر برای تگزاس (۱۹۶۳)
به‌جای اوا گاردنر در ۵۵ روز در پکن (۱۹۶۳)
به‌جای گلادیس کوپر در بانوی زیبای من (۱۹۶۴)
به‌جای پاملا براون در بکت (۱۹۶۴)
به‌جای ملینا مرکوری در توپکاپی (۱۹۶۴)
به‌جای سوزان هیوارد در جایی که عشق نیست (۱۹۶۴)
به‌جای اینگرید برگمن در رولز-رویس زرد (۱۹۶۴)
به‌جای سوفیا لورن در سقوط امپراتوری روم (۱۹۶۴)
به‌جای مادر کوپال در سنگام (۱۹۶۴)
به‌جای اونور بلکمن در گلدفینگر (۱۹۶۴)
به‌جای اوا گاردنر در هفت روز در ماه مِه (۱۹۶۴)
به‌جای النور پارکر در اشک‌ها و لبخندها (۱۹۶۵)
به‌جای اورسولا اَندرِس در تازه چه خبر پوسی‌کت؟ (۱۹۶۵)
به‌جای شیوون مک‌کنا در دکتر ژیواگو (۱۹۶۵)
به‌جای کیوکو کاگاوا در ریش‌قرمز (۱۹۶۵)
به‌جای اوا گاردنر در کتاب آفرینش (۱۹۶۶)
به‌جای لانا ترنر در مادام ایکس (۱۹۶۶)
به‌جای فِی داناوِی در بانی و کلاید (۱۹۶۷)
به‌جای سوزان هیوارد در ظرف عسل (۱۹۶۷)
به‌جای سوفیا لورن در کنتسی از هنگ کنگ (۱۹۶۷)
به‌جای ایرنه پاپاس در برادری (۱۹۶۸)
به‌جای کاترین دِنُو در تپش قلب (۱۹۶۸)
به‌جای شلی وینترز در شکارچیان پوست سر (۱۹۶۸)
به‌جای اوا گاردنر در مایرلینگ (۱۹۶۸)
به‌جای کاترین بالفور در داستان عشق (۱۹۷۰)
به‌جای جیل ایرلند در شهر وحشی (۱۹۷۰)
به‌جای سندی دنیس در غریبه‌ها در شهر (۱۹۷۰)
به‌جای جیل سنت جان در الماس‌ها ابدی‌اند (۱۹۷۱)
به‌جای نرما کرین در ویولن‌زن روی بام (۱۹۷۱)
به‌جای والنتینا کورتس در برادر خورشید، خواهر ماه (۱۹۷۲)
به‌جای دایان کیتن در پدرخوانده (۱۹۷۲)
به‌جای باربارا لی-هانت در جنون (۱۹۷۲)
به‌جای سوفیا لورن در مردی از لامانچا (۱۹۷۲)
به‌جای الن برستین در جن‌گیر (۱۹۷۳)
به‌جای جوآن لینویل در عقرب (۱۹۷۳)
به‌جای فِی داناوِی در آسمانخراش جهنمی (۱۹۷۴)
به‌جای الن برستین در آلیس دیگر اینجا زندگی نمی‌کند (۱۹۷۴)
به‌جای اینگرید برگمن در قتل در قطار سریع‌السیر شرق (۱۹۷۴)

منابع

1
دلگرام – بیوگرافی رفعت هاشم‌پور | داستان زندگی رفعت هاشم‌پور و علت درگذشت وی
2
فرهیختگان – رفعت هاشم‌پور درگذشت
3
تسنیم – رفعت هاشم‌پور همسر جلال مقامی و دوبلور “خاله هتی” و “هند” درگذشت
4
دیدارنیوز – بیوگرافی و علت مرگ رفعت هاشم پور دوبلور مشهور
5
۷ صبح – آنالیز| کارنامه زنده‌یاد رفعت (رعفت) هاشم‌پور
6
خبرگزاری صدا و سیما – رفعت هاشم‌پور دوبلور پیشکسوت درگذشت

رفعت هاشم‌پور؛ زندگینامه و آثار