علاوه بر بازیگری و دوبله، ژاله علو شاعری با استعداد نیز هست و در طول دوران حرفه‌ای خود توانست در زمینه‌های مختلف هنری بدرخشد. او به دلیل نقش‌های برجسته‌اش در سینما و تلویزیون و همچنین فعالیت‌های ارزشمندش در حوزه دوبله، به عنوان یکی از چهره‌های تأثیرگذار هنر ایران شناخته می‌شود. آثار او، چه در صحنه نمایش و چه در پشت میکروفون، همچنان در خاطره‌ها باقی مانده و میراثی از هنر برای نسل‌های بعدی است.
آغاز دوران حرفه‌ای
ژاله علو فعالیت هنری خود را با گویندگی در رادیو و اعلام برنامه‌ها، در سال ۱۳۲۷ شروع کرد. او در کودکی آثار بسیاری از شاعران همچون مانند حافظ، سعدی و مولانا را فراگرفت و در نوجوانی عضو چند انجمن ادبی و گروه شعرخوانی بود که همین موضوع باعث شد در رادیو هم دکلمه بسیاری از اشعار توسط او گویندگی شود.
ژاله علو در رادیو به نمایش‌های رادیویی بسیاری می‌پرداخت و یکی از پایه‌گذاران برنامه «داستان شب» در رادیو بود که نمایشنامه‌های مختلفی را برای مخاطبان روایت می‌کردند و اولین نمایشنامه‌ای که او برای این برنامه گویندگی کرد داستان «دختر خورشید» بود. کارگردانی این نمایشنامه رادیویی نصرت‌الله محتشم برعهده داشت. او اجراهای موزیکال در رادیو داشت که همین موضوع باعث شد که نام «ژاله» را برای خود انتخاب کند. علو در سال ۵۸ از رادیو بازنشسته شد.1همشهری – تغییر چهره ژاله علو از سریال مختار تاکنون | او ۹۷ ساله شد⌄
ورود به بازیگری در سینما و تئاتر
ژاله علو در سال ۱۳۲۷ در اولین تجربه بازیگری خود در سینما در فیلم «طوفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی، به ایفای نقش پرداخت. پس از آن در دو اثر سینمایی دیگر با نام «زندانی امیر» و «واریته بهاری» بازیگری کرد. سپس در سال ۱۳۲۸ وارد عرصه تئاتر وارد شد و نخستین اجرای خود را در نمایش «ماری مادلن» از آثار هنریک استپانیان در «تئاتر فردوسی» تجربه کرد و این زمینه‌ساز حضور گسترده او در تئاتر شد. او همچنین در سال ۱۳۳۷ در نمایشی به نام «توپاز» به کارگردانی نصرت‌الله محتشم به ایفای نقش پرداخت.
از آثار ژاله علو در سینما می‌شود به طوفان زندگی، افسونگر، عروس دجله ، اتهام ، یعقوب لیث صفاری، بیژن و منیژه، بی‌ستاره‌ها، دندان افعی، بیوه‌های خندان، ور پریده، طلای سفید، شیرین و فرهاد، لیلی و مجنون، طوقی، پنجره، داش‌آکل، لوطی، قلندر و مهمان مامان و در آثار تلویزیونی می‌شود به مختارنامه، شیخ بهایی، ساعت شنی، روز رفتن، مشق عشق، روشن‌تر از خاموشی، تفنگ سرپر، مسافر ری، آی آدم‌ها، روزهای زندگی، بگذار آفتاب برآید، قائم‌مقام فراهانی، این خانه دور است، آوای فاخته، روزی روزگاری، وزیرمختار و امیرکبیر اشاره کرد.
ورود به دوبله
ژاله علو از سال ۳۱ وارد دنیای دوبله شد و اولین کارش دوبله فیلم «مادر» ساخته اسماعیل کوشان بود. دوبله این فیلم در استودیو پارس ضبط شد و او به جای دلکش گویندگی کرد. پس از دوبله این فیلم حضور او در دوبله به مرور بیشتر شد و در دوبله بسیاری از فیلم‌های غربی حضور پیدا کرد و به جای بسیاری از بازیگران مطرح گویندگی کرد. ژاله علو شروع کننده دوبله کارتون در ایران بود و دوبله فارسی بسیاری از آثار والت دیزنی با مدیریت دوبلاژ ایشان صورت گرفته است. اواخر دهه سی او با رادیو و سینما فاصله گرفت و بیشتر بر روی رادیو و دوبله تمرکز کرد.
ژاله علو دوبله آثار مهمی را برعهده داشته که از میان آثار می‌توان به گویندگی به جای سوفیا لورن در دو فیلم هوس زیر درختان نارون، خانه قایقی، به جین هاگن در «جنگل آسفالت» و به جای ایوان دکارلو در «شیاطین دریا» اشاره کرد. در زمینه مدیریت دوبلاژ کارتون نیز آثار ماندگاری می‌توان اشاره کرد، همچون سفیدبرفی و هفت کوتوله، پینوکیو، سیندرلا، زیبای خفته، گربه‌های اشرافی و سرندیپیای اشاره کرد. در سینما و تلویزیون نیز می‌توان به مجموعه تلویزیونی سال‌های دور از خانه (اوشین) و فیلم «بیست هزار فرسنگ زیر دریا» اشاره کرد.
زندگی شخصی
ژاله علو در سال ۱۳۰۶ در سنگلج تهران متولد شد. خانواده او اهل ادب، فرهنگ و هنر بودند. پدرش ارتشی بود و پدربزرگش علوالسلطنه از خوشنویسان به نام دوره قاجار بود. پدرش علاقه زیادی به ادبیات داشت و فرزندش را از هفت سالگی با حافظ، سعدی و شاهنامه آشنا کرد و او را تشویق می‌کرد تا با اشعار بزرگان کشور آشنا شود.2خبرآنلاین – ژاله علو: بهترین پاداش برای من لطف مردم است/ مرگ ترسناک و دردناک نیست پرواز است⌄
ژاله علو در سال ۳۰ با کارگردان و دوبلور شناخته‌شده «نصرت الله محتشم» ازدواج کرد اما این ازدواج بعد از چند سال و بدون داشتن فرزندی به جدایی ختم شد. محتشم در سال ۵۸ و در سن ۶۹ سالگی فوت کرد. علو بعدها با ایرج رزمجو ،ترانه‌سرا و قهرمان پرش ارتفاع ازدواج کرد که این ازدواج هم به جدایی ختم شد. ایرج رزمجو در اسفند ۱۳۹۳ در ۷۸ سالگی در لس‌آنجلس درگذشت. ژاله علو از ازدواج با رزمجو یک فرزند پسر با نام شاهرخ دارد. شاهرخ رزمجو باستان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در گروه باستان‌شناسی است.3رکنا – همه شوهران ژاله علو را بشناسید!⌄
تحصیلات ژاله علو
ژاله علو فارغ‌التحصیل دانشسرای مقدماتی تهران و هنرستان هنرپیشگی تهران (دوره تحصیلی ۳ ساله) است. او پس از فارغ‌التحصیلی از دانشسرا مستقیماً وارد کار رادیو شد.4میزان – ژاله علو ۹۳ ساله شد/صدای ماندگار سینمای ایران همچنان در صدر محبوبیت⌄
درگذشت ژاله علو
در صبح دوشنبه ۳ دی ژاله علو پیشکسوت بازیگری و دوبله ایران در ۹۷ سالگی در بیمارستان شهرام تهران درگذشت. روابط عمومی معاونت هنری وزارت ارشاد این موضوع را در گفتگو با خبرگزاری ایسنا تایید کرد.5عصرایران – ژاله علو بازیگر و گوینده درگذشت⌄
مراسم تشییع پیکر ژاله علو
مراسم تشییع پیکر ژاله علو، هنرمند پیشکسوت تئاتر، رادیو، تلویزیون و سینما، روز چهارشنبه (۵ دی ۱۴۰۳) در تالار وحدت تهران با حضور جمعی از هنرمندان، مسئولان فرهنگی و مردم علاقه‌مند برگزار شد. پیکر این بانوی هنرمند که روز دوشنبه در سن ۹۷ سالگی درگذشت، پس از مراسم تشییع، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
مراسم تشییع پیکر با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون هنری وزیر، سخنگوی دولت و جمعی از چهره‌های سرشناس فرهنگ و هنر ایران همراه بود. پیکر ژاله علو از مقابل تالار وحدت، مکانی که سال‌ها شاهد حضور و هنرنمایی او بود، به سمت بهشت زهرا بدرقه شد. در این آیین، هنرمندانی چون شهین‌دخت نجف‌زاده، مسعود فروتن، بیوک میرزایی و ابوالحسن تهامی از رمز ماندگاری او سخن گفتند و یاد و خاطره او را گرامی داشتند. آن‌ها بر نقش بی‌بدیل ژاله علو در عرصه هنر ایران تأکید کردند و از او به‌عنوان نمادی از وارستگی، مهربانی و تعهد هنری یاد کردند.
پیکر ژاله علو پس از مراسم تشییع، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت تا نام و یادش همچون هنرش، جاودانه بماند.6فرارو – در حاشیه مراسم تشییع پیکر ژاله علو⌄
واکنش‌ها
درگذشت ژاله علو، بانوی پیشکسوت سینما، تئاتر و دوبله ایران، نه‌تنها جامعه هنری، بلکه بسیاری از هنرمندان و دوستدارانش را در غم فراق او فرو برد. واکنش‌های مختلفی از سوی هنرمندان و چهره‌های سرشناس به این فقدان بزرگ ابراز شد که هر کدام گوشه‌ای از شخصیت والا و هنر بی‌بدیل او را به تصویر کشیدند.
- بهمن زرین‌پور که کارگردانی سه مجموعه تلویزیونی با بازی ژاله علو را برعهده داشته، از آشنایی خود با او از سال ۱۳۴۵ سخن گفت و با اشاره به «وارستگی» به عنوان مهم‌ترین ویژگی شخصیتی ژاله علو، او را فردی توصیف کرد که این وارستگی در تمام ابعاد زندگی‌اش جریان داشت. زرین‌پور تأکید کرد که بسیاری از سینماگران تنها به وارسته بودن تظاهر می‌کنند، اما ژاله علو به‌طور طبیعی و در زندگی شخصی و هنری‌اش وارسته بود و این ویژگی کمیاب او همواره اطرافیانش را تحت‌تأثیر قرار می‌داد. او همچنین با اشاره به صدای ماندگار ژاله علو، پیش‌بینی کرد که این صدا تا ده‌ها نسل بعد نیز در یادها باقی خواهد ماند.
- منوچهر والی‌زاده، دیگر همکار ژاله علو در حوزه دوبله، نیز از منش و رفتار تحسین‌برانگیز او یاد کرد. منوچهر والی‌زاده، ژاله علو را هنرمندی متبحر و کاربلد دانست که نه‌تنها در حرفه‌اش، بلکه در زندگی روزمره‌اش نیز چنان رفتار می‌کرد که احترام و تحسین همه را برمی‌انگیخت. او بر کمال، دانش، رفتار و بینش ژاله علو تأکید کرد و او را الگویی برای هنرمندان و اطرافیانش دانست.7هم‌میهن: خاموشی یک قرن صدا⌄
- آشا محرابی، گوینده و بازیگر، در پی درگذشت ژاله علو با لحنی احساسی نوشت: «خانم ژاله عزیزم، شما تنها با حضورتان، حضور پر مهرتان، درد زنده بودن را مرهمی بودید. دنیا بدون شما باز هم جای بدتری شد، برای زیستن.»
- گلاره عباسی، بازیگر سریال شهرزاد و مؤسس بنیاد سوینا (سینمای ویژه نابینایان)، نیز درگذشت ژاله علو را تسلیت گفت و نوشت: «خانم علو عزیز، بانوی مهر، یادتان گرامی. سرکار خانم ژاله علو، بازیگر و صداپیشه‌ی پیشکسوت از دنیا رفتند. سینمای ویژه نابینایان در گذشت این هنرمند را تسلیت می‌گوید. سوینا افتخار دارد که برنامه‌های این گروه با صدای ماندگار زنده‌یاد ژاله علو آغاز می‌شود.»
- شبنم مقدمی نیز در پیامی احساسی نوشت: «غرق نور باشید بانو… صدای شگفت‌انگیزتان، نگاه مهربانتان و نقش‌آفرینی‌های خاص و دلنشین‌تان از یاد نخواهند رفت…» این کلمات بیانگر تأثیر ماندگار ژاله علو بر مخاطبان و همکارانش است.
- کمند امیرسلیمانی نیز در اینستاگرام خود نوشت: «یکی دیگه از هنرمندان ما رو ترک کرد. روح‌تون شاد خانم ژاله عزیزم.»
- فریبا کوثری، بازیگر سرشناس سینما و تلویزیون که در سریال مختارنامه با ژاله علو همبازی بود، در پیامی طولانی و احساسی نوشت:
«اوست همیشه زنده. با نهایت تأسف و اندوه، درگذشت همکار پیشکسوت ارجمند و بزرگوارمان سرکار خانم ژاله علو که سالیان بسیار در عرصه‌ی سینما، تئاتر، رادیو، تلویزیون و دوبله با ایفای نقش‌های ماندگار هنرنمایی و خاطره‌سازی کردند را به مردم شریف ایران و نیز همکاران گرامی صمیمانه تسلیت عرض کرده، برای بازماندگان صبر و برای ایشان آرامش و رحمت الهی طلب می‌کنیم. خانم علو عزیز؛ تصویر مادرانه و باشکوه زن ایرانی که شما در نقش‌آفرینی‌های خود خلق کردید، همیشه در خاطر مردم و خاطره‌ی هنر این سرزمین زنده و جاوید خواهد ماند.» - امیرحسین رستمی، کمدین شناخته‌شده، نیز در پیامی کوتاه اما پرمعنا نوشت: «جاتون سبزترینه، انقدر برامون خاطرات شیرین ساختین.»8تابناک – واکنش بازیگران به درگذشت ژاله علو⌄
- جشنواره فیلم فجر نیز ضمن گرامیداشت یاد ژاله علو، درگذشت این چهره ماندگار را به خانواده بزرگ سینمای ایران تسلیت گفت و برای بازماندگان نیز صبر جزیل آرزو کرد.9دانشجو – پیام‌های تسلیتی که برای ژاله علو مخابره می‌شود⌄
آثار
در فهرست‌های زیر آثار هنری ژاله علو در زمینه‌های مختلف گردآوری شده است.
تئاتر
- ماری مادلن
- در سایهٔ حرم
- سوگلی حرمسرا
- دزد ناشی
- سرباز فداکار
- شاه صفی
- در زوایای حرم
- جاسوسه
- شعله
- لبخند مرموز
- آغا محمد خان قاجار
- تو مال منی
- تلافی
- قهرمان
- میهمانان سمج
- توپاز
- رقص زمین (فقط صدا)
بازیگری (فیلم سینمایی)
- طوفان زندگی (۱۳۲۷)
- زندانی امیر (۱۳۲۷)
- واریتهٔ بهاری (۱۳۲۸)
- افسونگر (۱۳۳۱)
- آغا محمدخان قاجار (۱۳۳۳)
- ماجرای زندگی (۱۳۳۳)
- عروس دجله (۱۳۳۳)
- اتهام (۱۳۳۵)
- یعقوب لیث صفاری (۱۳۳۶)
- طلسم شکسته (۱۳۳۷)
- بیژن و منیژه (۱۳۳۷)
- بی‌ستاره‌ها (۱۳۳۸)
- پیمان دوستی (۱۳۳۸)
- آسمون جل (۱۳۳۸)
- صفرعلی (۱۳۳۹)
- پیمان (۱۳۳۹)
- شب کلاه شیطان (ناتمام-۱۳۳۹)
- مرفین یا آفت زندگی (۱۳۳۹)
- دندان افعی (۱۳۴۰)
- بیوه‌های خندان (۱۳۴۰)
- ور پریده (۱۳۴۱)
- طلای سفید (۱۳۴۱)
- کلید (۱۳۴۱)
- هوکانی (ناتمام-۱۳۴۸)
- شیرین و فرهاد (۱۳۴۹)
- لیلی و مجنون (۱۳۴۹)
- طوقی (۱۳۴۹)
- پنجره (۱۳۴۹)
- پل (۱۳۵۰)
- احساس داغ (۱۳۵۰)
- داش‌آکل (۱۳۵۰)
- لوطی (۱۳۵۰)
- آدمک (۱۳۵۰)
- قلندر (۱۳۵۱)
- اتل متل توتوله (۱۳۵۱)
- فتنهٔ چکمه پوش (۱۳۵۱)
- ساعت فاجعه (۱۳۵۱)
- عباسه و جعفر برمکی (۱۳۵۱)
- آبنبات چوبی (۱۳۵۱)
- شیرعلی مردان (ناتمام-۱۳۵۱)
- کیفر (۱۳۵۲)
- غریب (۱۳۵۲)
- صدای صحرا (۱۳۵۴)
- واسطه‌ها (۱۳۵۶)
- زمان از دست رفته (۱۳۶۸)
- پرواز را به خاطر بسپار (۱۳۷۱)
- جنگ نفت‌کش‌ها (۱۳۷۲)
- آدم‌برفی (۱۳۷۳)
- روز واقعه (۱۳۷۳)
- پری (گوینده)(۱۳۷۳)
- طالع سعد (۱۳۷۴)
- زن امروز (۱۳۷۵)
- سلطان (۱۳۷۵)
- مسافر ری (۱۳۸۰)
- مهمان مامان (۱۳۸۲)
- کارناوال مرگ (۱۳۸۷)
- ملک سلیمان (۱۳۸۷)
- شیرین (۱۳۸۷)
- مجبوریم (۱۳۹۷)
- فصل ماهی سفید (۱۳۹۸)
بازیگری (سریال)
- سایه روشن
- مختارنامه
- ساکن صحرای سکوت
- شیخ بهایی
- ساعت شنی
- روز رفتن
- مشق عشق
- روشن‌تر از خاموشی
- تفنگ سرپر
- مسافر ری
- آی آدم‌ها
- یکی بود، یکی نبود
- روزهای زندگی
- بگذار آفتاب برآید
- چشم‌به‌راه
- پیگرد
- قائم‌مقام فراهانی
- زیر چتر خورشید
- بی‌بی‌یون
- این خانه دور است
- آوای فاخته
- سنگ و شیشه
- سرزمین من و نقابداران
- تاریخ روابط ایران و انگلیس
- باغ گیلاس
- روزی روزگاری
- نقاشی با خطوط ساده
- وزیرمختار
- گالش‌های مادربزرگ
- بخش چهار جراحی
- اسناد کهنه، تاریخ نو
- گرگ‌ها
- امیرکبیر
دوبله
- هوس زیر درختان نارون به‌جای سوفیا لورن
- خانه قایقی به‌جای سوفیا لورن
- فاتح به‌جای سوزان هیوارد
- رعد در آفتاب به‌جای سوزان هیوارد
- دام والدین به‌جای مورین اوهارا
- نسل کمیاب به‌جای مورین اوهارا
- کوهستان اسپنسر به‌جای مورین اوهارا
- رؤیای شیرین به‌جای جینا لولوبریجیدا
- شیاطین دریا به‌جای ایوان دکارلو
- لج و لجبازی به‌جای دوریس دی
- ببر هفت دریا به‌جای جانا ماریا کاناله
- جنگل آسفالت به‌جای جین هاگن
- مردی از دل ریو به‌جای کتی جورادو
- پیک‌نیک به‌جای بتی فیلد
- در نمایشگاه جهانی اتفاق افتاد به‌جای جوآن اوبرایان
- مستند حیات وحش هند به‌عنوان راوی
سرپرست گویندگان
- سفیدبرفی و هفت کوتوله
- پینوکیو
- سیندرلا
- زیبای خفته
- گربه‌های اشرافی
- جک و لوبیای سحر آمیز
- رامکال
- سرندیپیتی
- دهکده حیوانات (میشا)
- بامزی قویترین خرس دنیا
- الفی اتکینز
- پت پست‌چی
- سال‌های دور از خانه (اوشین)
- سوئینی
- زن اتمی
- جادوگر شهر زمرد
- بیست هزار فرسنگ زیر دریا
- تام بندانگشتی
- بادبادک آبی
- یوزپلنگ
- پسری روی دلفین
- دُن آرام
- شنیدم که جغدی مرا به نام می‌خواند
جوایز و افتخارات
- تندیس افتخار در سال ۱۳۸۲ برای یک عمر فعالیت سینمایی از سوی خانهٔ سینمای ایران
- دریافت تقدیرنامه برای یک عمر فعالیت هنری و تأثیر فرهنگی از انجمن بازیگران سینمای ایران
- دریافت لوح تقدیر به عنوان کارگردان برتر، ششمین جشنوارهٔ بین‌المللی برنامه‌های رادیویی
- لوح تقدیر و جایزهٔ بهترین کارگردانی برای نمایشنامهٔ رادیویی «یک اتفاق ساده» در جشنوارهٔ بین‌المللی برنامه‌های رادیویی در سال ۱۳۸۵
- به عنوان چهره ماندگار در همشتمین همایش چهره های ماندگار و همچنین دریافت مدرک درجه یک هنری در ۱۳۸۹10موسسه هنرمندان پیشکسوت – ژاله علو⌄
- دریافت لوح تقدیر و هدیهٔ به پاس یک عمر فعالیت هنری از سوی کمیسیون ملی یونسکو در ایران
منابع
- 1
- 2
- 3رکنا – همه شوهران ژاله علو را بشناسید! ^
- 4
- 5عصرایران – ژاله علو بازیگر و گوینده درگذشت ^
- 6فرارو – در حاشیه مراسم تشییع پیکر ژاله علو ^
- 7هم‌میهن: خاموشی یک قرن صدا ^
- 8تابناک – واکنش بازیگران به درگذشت ژاله علو ^
- 9
- 10