عطاءالله کاملی در کنار چهره‌های برجسته‌ای مانند احمد رسول‌زاده و علی کسمایی از پیشگامان هنر دوبله در ایران بود و نقش مهمی در شکل‌گیری و پیشرفت این صنعت داشت. صدای او بخش مهمی از تاریخ دوبله در ایران است.
دوران کاری
عطاءالله کاملی او از جوانی به هنر دوبله علاقه‌مند شد و با توجه به استعداد خود در این زمینه به‌سرعت به یکی از صداهای برجسته دوبلاژ ایران تبدیل شد. او کار حرفه‌ای خود را در ۱۳۳۵ خورشیدی آغاز کرد. زمانی که صنعت دوبله در ایران تازه شکل گرفته بود و به سرعت به «دوران طلایی دوبله» معروف شد.1همشهری آنلاین – زندگینامه: عطاءالله کاملی
ورود به دوبله
مثل بسیاری از کشورها فیلم‌های خارجی که برای اکران وارد کشور می‌شدند. ابتدا اقدام به ضبط دوبله می‌شدند. حتی فیلم‌های داخلی نیز از این موضوع مستثنا نبودند و دوبله فیلم بخشی از فیلم‌سازی داخلی آن زمان نیز به شمار می‌رفت. از این رو جذب استعدادهای دوبله رویه بسیاری از استودیوهای آن زمان بود.
عطاءالله کاملی مانند بسیاری از دوبلرهای پیشکسوت براساس یک اتفاق وارد عرصه دوبله شد. او در یکی از روزهای بهاری سال ۱۳۳۵ برای دیدن دایی‌اش که از پرسنل فنی استودیو سنترال بود به آنجا می‌رود. آن روز در استودیو سنترال مرحوم محمدعلی زرندی در حال آزمون دوبلری بود. عطاءالله کاملی به پیشنهاد دایی خود پشت میکروفون می‌رود و متنی که سیامک یاسمی به او داد را می‌خواند. محمدعلی زرندی بعد این آزمون او را می‌پذیرد و به دیگر متقاضیان می‌گوید «آقایان متشكرم، گوینده‌مان را انتخاب کردیم».2ایسنا – «آقایان متشکرم، گوینده‌مان را انتخاب کردیم…» گفت‌وگوی تفصیلی ایسنا با عطاءالله کاملی پیش از درگذشت
دوران طلایی عطاءالله کاملی در دوبله
کاملی به سرعت مراحل پیشرفت در دوبله را طی کرد و گویندگی بسیاری از نقش‌های اصلی فیلم‌های آن دوران را برعهده داشت. همچنین وسواس و دقت نظر عطاءالله کاملی باعث شد به مدیریت دوبلاژ فیلم‌ها نیز بپردازد. سرپرستی گویندگان آثار جاودانه‌ای چون زنده‌باد زاپاتا، فیلم لورنس عربستان (دوبله اول)، سقوط امپراطوری روم و.. توسط مرحوم کاملی صورت پذیرفت.
جنس صدای کاملی دارای خش خفیف و دلنشینی بود که به‌طور خاص در انتهای کلمات با تأکید بیشتری همراه می‌شد و نوعی قاطعیت و استحکام را در بیان جملات القا می‌کرد. این صدا باعث شده بود که کمتر برروی فیلم‌های داخلی آن زمان که اصطلاحا «فیلم فارسی» نامیده می‌شد استفاده شود و بیشتر در دوبله فیلم‌های خارجی استفاده می‌شد. همچنین در اواخر دهه ۳۰ گویندگی آنونس فیلم‌ها رواج پیدا کرده بود. عطاءالله کاملی نیز با صدای گیرای خود بسیاری از آنونس‌های فیلم‌های ایرانی و خارجی را گویندگی کرده بود.
فعالیت در رادیو
کاملی در ابتدا به فعالیت در رادیو علاقه‌ی زیادی داشت. در سال ۴۲ در دركلاس فن بیان رادیو نام‌نویسی كرد و عملكردش مورد استقبال قرار گرفت و دیپلم گویندگی رادیو را دریافت کرد. عطاءالله کاملی مدتی در رادیو فعالیت کرد اما باتوجه درامد پایینتر رادیو و وقت زیادی که از او گرفته می‌شد و در آن زمان هم مدیر دوبلاژ شناخته شده‌ای نیز بود تصمیم به خروج از رادیو در سال ۴۴ گرفت.
دهه ۵۰ تا ۷۰
عمده فعالیت عطاءالله کاملی تا دهه ۵۰ دوبله فیلم‌های خارجی و گویندگی آنونس بود. اما از آن زمان به بعد شروع به دوبله سریال‌های تلویزیونی هم کرد. استاد عطاءالله کاملی در دهه شصت با مدیریت دوبلاژ چندین سریال تلویزیونی خاطرات ماندگاری را برای ما رقم زد. او مدیریت دوبلاژ سریال‌هایی چون در برابر باد، سوئینی، اسکیپی و داستان زندگی (هانیکو) را بر عهده داشت و حتی تیتراژ این سریال‌ها را با صدای خاص خود به زیبایی روایت کرد. تیتراژ سریال در برابر باد با گویش خاص و تأکید استاد کاملی همچنان در ذهن‌ها باقی مانده است.
از اواخر دهه شصت، کاملی با یک نقش ماندگار، به صدایی محبوب میان تماشاگران تبدیل شد. او در مجموعه ارتش سری به‌جای سرهنگ راینهارت صحبت کرد، و صدای باصلابت و تأثیرگذار او با تلفیقی از عشق و احترام به انسانیت، این شخصیت را به‌یادماندنی کرد.
یکی از آثار برجسته عطاءالله کاملی در دهه هفتاد، دوبله سریال هرکول پوآرو بود. در این مجموعه، اکبر منانی به‌طور غیرمنتظره‌ای به‌جای شخصیت پوآرو (با بازی دیوید سوشی) صداپیشگی کرد و لحن دقیق و مناسب او برای این کاراکتر با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد. کاملی نیز در این مجموعه به‌جای سربازرس جپ صحبت کرد؛ شخصیتی که ظاهرش محکم و قدرتمند بود اما در واقع دست‌وپاچلفتی و ناکارآمد به نظر می‌رسید. صدای کاملی به‌خوبی این تناقض را برجسته کرده و تحسین بسیاری را برانگیخت.
دهه هشتاد؛ سال‌های پایانی کار
از اواخر دهه هفتاد با بالارفتن سن، عطاءالله کاملی فعالیتش در دوبله کمتر شد. دوبله فیلم‌های ایرانی نیز برچیده شده بود. در این سال‌ها کاملی در دوبله سه‌گانه ارباب حلقه‌ها گوینده نقش سارومان را برعهده داشت. صدای گرم و مقتدر کاملی با لحن سنگین و تأکیدهای خاص، به خوبی شخصیت سارومان را که ترکیبی از باهوشی و خطرناکی بود، به تصویر کشید. این هماهنگی میان صدای کاملی و کریستوفر لی، تأثیرگذاری بیشتری به دوبله این شخصیت بخشید و تماشاگران ایرانی را با همان حس و حال شخصیت اصلی مواجه کرد.
درگذشت عطاءالله کاملی
از سال ۱۳۸۴، کاملی فاصله‌اش با دوبله بیشتر شد و گاهی به ندرت نقشی را می پذیرفت. اواخر سال ۱۳۸۵، عطاءالله کاملی هنگام پیاده‌روی در خیابان با یک موتورسوار تصادف کرد که منجر به خانه‌نشینی او شد. پس از این تصادف با چند عمل جراحی موفق به راه رفتن شد و در مصاحبه‌ها از بازگشتش به دوبله می‌گفت.3ایسنا – عطاالله کاملی بعد از هشت ماه معالجه به کار دعوت می‌شود؟ گفت‌وگوی ایسنا با دوبلور «ارباب حلقه‌ها» و «ارتش سری» در دوره استراحت در منزل، پزشکان متوجه شدند که او به سرطان مغز استخوان مبتلاست. سرانجام، این صدای پرطنین و خاطره‌انگیز در ۲۲ شهریور ۱۳۸۷ برای همیشه خاموش شد. پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
زندگی شخصی
عطاالله کاملی متولد ۱۳۰۹ در تهران بود. او از نسلی بود که در محیط کار بسیار دقیق بود و هیچگونه بی‌انضباطی و کم کاری را در محیط استودیو بر نمی‌تابید تا جایی که گاهی منجر به اخراج یک گوینده نیز می‌شد. کاملی فقط صدای خوب داشتن را ملاکی برای دوبلر خوب بودن نمی‌دانست و معتقد بود صدای خاص جای خود را دارد اما هنرپیشه صدا بودن، فرق دارد. كسانی كه وارد دوبله می‌شوند، باید مستعد باشند و تعلیم ببینند تا بتوانند صدای خود را متناسب با چهره و حالت هنرپیشه تغییر دهند. در حقیقت صداپیشه باشند و بتوانند تقلیدصدا كنند.
عطاالله کاملی دانش آموخته رشته حقوق از دانشگاه تهران بود و به دو زبان فرانسه و انگلیسی هم تسلط داشت. بسیاری از دوبلران پیشکسوت امروز همچون ناصر ممدوح توسط کاملی به این حرفه معرفی شدند. رامین کاملی پسر عطاالله کاملی هم‌اکنون دوبلر است و راه پدرش را ادامه می‌دهد.
فیلموگرافی
بخشی از سوابق عطاالله کاملی را جمع‌آوری کردیم و در اینجا نوشتیم، آثار ایشان قطعا بیشتر از سیاهه زیر است و به مرور تکمیل‌تر نیز خواهد شد.
- وقت ملاقات بیگانه‌ایم به عنوان مدیر دوبلاژ
- دیروز، امروز، فردا به عنوان مدیر دوبلاژ
- لورنس عربستان (دوبله اول) به عنوان مدیر دوبلاژ
- زنده باد زاپاتا (دوبله اول) به عنوان مدیر دوبلاژ
- سقوط امپراتوری روم به عنوان مدیر دوبلاژ
- طولانی‌ترین روز به عنوان مدیر دوبلاژ
- مجموعه پوارو در نقش سر بازرس جپ و همچنین به عنوان مدیر دوبلاژ
- اسکیپی به عنوان گوینده تیتراژ و همچنین مدیر دوبلاژ
- کاراگاه کاستر در نقش کاراگاه کاستر
- ارتش سری در نقش سرهنگ راینهارد و همچنین مدیر دوبلاژ
- راه‌های افتخار به جای کرک داگلاس
- وقت ملاقات بیگانه ایم به جای کرک داگلاس
- جدال در اوک کرال به جای کرک داگلاس
- اسپارتاکوس به جای کرک داگلاس
- هر چه سخت‌تر زمین‌می‌خوردند به جای هامفری بوگارت
- سقوط امپراتور روم به جای استیفن بوید
- ارباب حلقه‌ها: یاران حلقه به جای کریستوفر لی در نقش سارومان
- ارباب حلقه‌ها: دو برج به جای کریستوفر لی در نقش سارومان
- ارباب حلقه‌ها: بازگشت به جای کریستوفر لی در نقش سارومان
- قرق به جای احمد هاشمی
- پادزهر به جای احمد هاشمی
- کمال‌الملک به جای هوشنگ بهشتی
- هزاردستان به جای هوشنگ بهشتی
- گلدفينگر به جای شان کانری
- شرلوک هلمز در نقش‌های مختلف
منابع
- 1همشهری آنلاین – زندگینامه: عطاءالله کاملی
- 2
- 3
متاسفم از این که این سرزمین پهناور استاد بزرگی رو از دست داد استاد عطاالله کاملی یکی از بهترین مدیران دوبلاژ و یکی از بهترین هنرمندان ما بودن و هستن… روحش شاد